Iz UMHCG su pozdravili dosadašnje apele i inicijative Akcije za ljudska prava upućene Ministarstvu rada i socijalnog staranja u februaru i aprilu ove godine.
Izvršna direktorica UMHCG Marina Vujačić podsjetila je da novi Zakon o energetici iz januara ove godine u članu 198. definiše kategorije tzv. ranjivih kupaca kojima ne može biti uskraćeno, odnosno obustavljeno napajanje električnom energijom bez obzira na iznos duga po tom osnovu.
„Zakon prepoznaje nekolike kategorije kupaca kojima je garantovana posebna zaštita, i to onih koji su zdravstveno i socijalno ugroženi, u smislu ovog zakona“, kazala je Vujačić u saopštenju.
U stavu 1 se, kako je pojasnila, navodi da su to domaćinstva u kojima žive: lica sa invaliditetom, sa posebnim potrebama ili lošeg zdravstvenog stanja kod kojih može nastupiti ugroženost života ili zdravlja zbog ograničenja ili obustave snabdijevanja.
„Stav 2 definiše da su to osobe koje su u stanju socijalne potrebe utvrđene od organa državne uprave nadležnog za poslove socijalnog staranja. Stav 3, člana 198. propisuje da se propisom Vlade utvrđuju bliži kriterijumi na osnovu kojih se određuju kupci iz kategorija iz st. 1 i 2 ovog člana, a koji se odnose na socijalno i zdravstveno stanje, dakle osobe s invaliditetom, lica u stanju socijalne potrebe i osobe ugroženog zdravstvenog stanja“, precizirala je Vujačić.
Kako je istakla, nadležni državni organi, pored toga treba da utvrde iznos ili visinu subvencije i granicu mjesečne potrošnje električne energije ili gasa za koju se može ostvariti pravo na subvenciju za osobe s invaliditetom i osobe ugroženog zdravstvenog stanja.
„Kupce iz st. 1 i 2 ovog člana određuju do 31. jula tekuće, za narednu godinu organi državne uprave nadležni za poslove socijalnog staranja i zdravlja na osnovu kriterijuma na osnovu kojih se određuju kupci iz navedenih kategorija, a koji se odnose na socijalno i zdravstveno stanje i obavještenje o tim kupcima dostavljaju snabdjevaču iz člana 196 ovog zakona“, navela je Vujačić.
U skladu sa Zakonom je, kako je ukazala, zabranjena obustava snabdijevanja električnom energijom i gasom osobama s invaliditetom i osobama narušenog zdravstvenog stanja i to tokom cijele godine, „a kupcima koji su iz kategorija socijalno ugroženih, od početka oktobra do kraja aprila, bez obzira na eventualne neizmirene obaveze po osnovu utrošene električne energije ili gasa“.
Ona je podsjetila da propisi na nivou Evropske unije, u okviru pregovaračkog poglavlja 15 Energetika, definišu prava osoba s invaliditetom i drugih ranjivih kupaca. „Univerzalni sistem snabdijevanja električnom energijom mora biti zagarantovan, a ugroženim (ranjivim) korisnicima se mora obezbijediti adekvatna zaštita“.
„Ova pitanja još jednom otvaraju problem nepostojanja registra za osobe s invaliditetom i drugih evidencija koje se odnose na građane ugroženog zdravstvenog stanje i socijalnog statusa“, smatra Vujačić.
Prema njenim rijčima, u odnosu na norme Zakona, Ministarstvo ekonomije je dužno da donese podzakonski akt, ali predlog kategorija koje se odnose na osobe s invaliditetom, kako je pojasnila, moraju da daju Ministarstvo rada i socijalnog staranja, odnosno Ministarstvo zdravlja.
„Zbog sveopšte socijalne ugroženosti gore navedenih kategorija, te najčešće uslovljenosti na 24-oro časovni boravak u kući, usled nezaposlenosti, ove kategorije imaju veće potrebe za električnom energijom u odnosu na opštu populaciju“, istakla je Vujačić.
Kako je navela, u proteklom periodu se UMHCG i Akciji za ljudska prava javilo više 30 porodica kojima je isključeno napajanje električne energije ili imaju jako visoke dugove i opomena pred isključenje.
„Zbog ovoga se dodatno narušava socijalna situacija i nerijetko zdravstveno stanje članova porodica i samih osoba koje su ugrožene zbog bilo kojeg od gore pomenutih osnova.“, upozorila je Vujačić.
Ona je apelovala na nadležne državne organe da u što kraćem roku pripreme sve neophodne informacije i baze kako bi se u zakonski predviđenim rokovima stvorili uslovi za zaštitu prava potrošača iz navedenih kategorija građana.
„Takođe, ukazujemo na činjenicu da kategorije koje prepoznaje član 198. Zakona o energetici moraju biti i šire od kategorija koje prepoznaju propisi iz oblasti socijalne i zdravstvene zaštite, odnosno obaveznog zdravstvenog osiguranja, s obzirom da su nerijetko mnogim građanima bez obzira na stepen ugroženosti ograničena prava iz ovih oblasti, usled restriktivnog definisanja prava“ kazala je Vujačić.
Ona je ocijenila da je neophodno postići konsenzus i sa predstavnicima nevladinih organizacija koje zastupaju kategorije građana koje prepoznaje i Zakon o energetici.
