Piše: Vladimir Jovanović
Iste vjerodostojnosti su i tvrdnje, saopštene juče, da je „najveća neistina, koja se kosi sa elementarnim istorijskim činjenicama, da je Crna Gora anektirana 1918. od strane Srbije, a naročito onaj dio o tome da je tada ukinuta nekakva ‘Crnogorska pravoslavna crkva’“?!
Pećka patrijaršija
U „obrazloženju“ se navodi: „Poznata je istorijska činjenica da je obnova Pećke patrijaršije, ostvarena nakon stvaranja Kraljevstva SHS, plod jednoglasne odluke Svetog Sinoda Pravoslavne crkve u Kraljevini Crnoj Gori, kao i potpune jednodušnosti cjelokupnog sveštenstva, monašta i vjernog naroda u Crnoj Gori“.
Međutim, „obnova Pećke patrijaršije“, koja se 1766. samoukinula – i čiji je, jedno vrijeme, zbog nasilja Turaka, do tada dio bila i drevna, autokefalna pravoslavna katedra cetinjska, utemeljili su je i sveštenom hrisovuljom 4. januara 1485. posvjedočili pred Bogom i u slavu Roždenija Majke Božije Ivan Crnojević, arhijereji Visarion, Vavila, klir i vjerni narod – nije se desila ni 1918. ni kasnije, do danas.
Carigradska patrijaršija, „prva po časti“, nikada, tokom svih stoljeća, do danas, nije priznala Pećku patrijaršiju, proglašenu 1346. u Skoplju. Patrijarh Kalist carigradski, potonji svetitelj, prokleo je Srbe zbog takvoga nekanonskog postupka, u čemu su ondašnji svetogorski monasi i viđeli duhovni uzrok ubrzanoga raspada srpske države. Ne postoji, kako je još 1876. primijetio crkveni ruski istoričar dr Aleksij S. Pavlov, dokument Carigradske patrijaršije u kojem se navodi katedra u Peći pod egidom „patrijaršija“, već u najboljem slučaju Pećka arhiepiskopija, a ponegđe uz dodatak da je „takozvana“.
I zaista, Carigradska patrijaršija je, 1459. i 1766, čak u dva navrata ukidala i pripajala sebi Pećku patrijaršiju – arhiepiskopiju, pod optužbama da je leglo jeresi. Dušana Silnoga, koji je objavio Pećku patrijaršiju, Srbi i njihova crkva, zbog straha od Carigrada, nijesu smjeli proglasiti za svetitelja; on je u tome smislu jedini izuzetak od svih poznatijih Nemanjića.
Zar je onda čudno što se u tomosu, koji je 19. februara 1922. novoformiranoj, ovoj sadašnjoj, Srpskoj crkvi, izdala Carigradska patrijaršija, a koji su Srbi platili 1,5 miliona franaka u zlatu, ne pominje nikakva „obnova Pećke patrijaršije“, kako tvrde iz Eparhije crnogorsko-primorske.
Međutim, isti tomos pominje autokefalnu Crnogorsku pravoslavnu crkvu!
U svakome slučaju, ko želi, može sam za sebe provjeriti – da li sada postoji izvjesna „Pećka patrijaršija“?!
Katedra patrijarha srpskoga je u Beogradu, nije u Peći – tamo je, već decenijama, jedino ženski manastir Pećka patrijaršija. Patrijarh u Beogradu u svojoj službenoj tituli ne pominje da je „patrijarh pećki“, već samo „i arhiepiskop pećki“.
Sinod
Sinod, od grčke riječi Συνοδος – savjet, sabranje, mogu imati samo autokefalne crkve. Pa ga je imala i naša matična, Crnogorska pravoslavna crkva, što je samo po sebi najbolja negacija srpskog poricanja njene autokefalnosti. Sastav i djelokrug rada bio je utvrđen Ustavom Sv. Sinoda iz 1904. god. A kada je 16. januara 1918. zasijedao, nije bio u punom ili za odlučivanje dovoljnom sastavu, niti je uopšte bio ovlašćen da odlučuje o statusu Crkve. Čl. 25 Ustava Sv. Sinoda propisuje:
„Sveti Sinod može donositi punovažne odluke, kada su prisutni sjednici predsjednik i bar još tri člana“. Od ukupno sedmorice članova Sv. Sinoda sa pravom odlučivanja, svega su dvojica prisustvovala pomenutoj śednici i oni su potpisali sinodski „Zapisnik/Riješenje“ (Br. 1169) kojim nalaze „cjelishodnim i opravdanim“ da se „sv[eta] autokefalna Crkva u Crnoj Gori ujedini s nezavisnom Pravoslavnom crkvom u Kraljevini Srbiji“.
„Zapisnik/Riješenje“ nijesu potpisala petorica, dakle većina regularnih članova Sv. Sinoda: arhimandrit cetinjski i ostroški, te još trojica protoprezvitera. U tome „Zapisniku/Riješenju“ ne pominje se nikakva „obnova Pećke patrijaršije“. Štaviše, ne navodi se, niti jedan crkveni kanon, već se temelji na takozvanoj Podgoričkoj skupštini sa čije su se bine, prvi put u istoriji Crne Gore, čuli bogoborački pozivi za spaljenje moštiju crnogorskih svetitelja.
Uostalom, kako je uopšte moguće na dva naškrabana lista „sinodskoga“ papira tek tako ukinuti jedinu i svetu Crkvu Hristovu, koja je sveobuhvatna Tajna svijeta i života, a apostolski su prejemnici ovdašnji – i kao autokefalne vladike i kao samostalni državnici – bili velikani iz svetorodne dinastije Petrović - Njegoš koju je upravo detronizovala kvislinška Podgorička skupština?
Godina 1918.
Desetine sveštenika, monaha i bogoslova crnogorskih – oružano i politički – odupirali su se uništenju Crnogorske crkve i države, tokom bratoubilačkoga rata 1918-1929, sa stotinama ubijenih, hiljadama ranjenih, mučenih i izranjavanih crnogorskih rodoljuba, a koji se, po Eparhiji crnogorsko-primorskoj nije ni desio, jer su, na stranu pleonazam, svi bili u stanju „potpune jednodušnosti“!
Zbog čega su, ako je to tako, nakon 1918. otišli s puškom u komite, emigraciju ili u progonjen u Crnogorsku stranku sveštenici, monasi i bogoslovi, ponovimo njihova mučenička imena: arhimandriti Nikodim Janjušević, Maksim Pavićević, Filaret Koprivica; prezviteri: Jovan Jovetić, Ivo Ban, Antonije Jakšić, Ilija Jovićević, Bogdan Burić, Ilija Kapičić, Simo Martinović, Miloš Turčinović, Pavić Keković, Luka Pekić, Pavle Rajković, Petar Vujović, Marko Plamenac, Petar Kapičić, Ljubomir Nikolić, Petar Vuković, Đorđije Milić, Petar Mijanović; zatim, bogoslovi Mirko Dragović (kasnije jeromonah Vasilije), Milo Kapičić...
Pa su njihovim stopama, uprkos „anatemama“ ondašnjegamitropolita crnogorsko-primorskog Joanikija, 1941. krenuli, ne kao komunisti, već rodoljubi crnogorski, pripadnici Narodno oslobodilačkoga pokreta, sveštenici Mirčeta Golović, Simo Popović, Ćetko Stanišić, Marinko Vujinović, Jagoš Simonović, Rufim Žižić, Jovo Radović, Radovan Pavićević i tridesetak drugih.
„Nijedan, naglašavamo, nijedan glas“, saopštava juče Eparhija crnogorsko-primorska, „od strane bilo koga nije podignut protiv obnove Pećke patrijaršije. Čak je i emigrantska Vlada u Francuskoj, na čelu sa kraljem Nikolom, pozdravila taj događaj, uz zamjerku što sjedište nije u Peći nego u Beogradu“.
Međutim, ovđe se ne radi o fatamorgani „obnove Pećke patrijaršije“, već o nekanonskome ukidanju autokefalne Crkve Crne Gore. Emigrantska Vlada nije ni bila u Francuskoj, već u Italiji. I protestovala je direktno kod Carigradske patrijaršije, napominjući: „Crna Gora, kao nezavisna država, i Crnogorska crkva kao crkva, neće priznati“.
Ko je 1921. u San Remu, u tamošnjoj pravoslavnoj crkvi, održao opijelo kralju Nikoli? Upravo sveštenici Crnogorske pravoslavne crkve u egzilu: pomenuti Nikodim Janjušević I Ilija Kapičić.
Izvor: Pobjeda
