Krstaši, najvećim dijelom Francuzi, zajedno s Mlečanima 1204. osvajaju Carigrad i na teritoriji Vizantijskog carstva osnivaju Latinsko carstvo. Vizantijci su uspjeli da na ogromnom prostranstvu nekadašnjeg carstva stvore i dva svoja carstva. Todor Laskaris je stvorio Nikejsko carstvo u Maloj Aziji, a Mihailo Anđeo Epirsku despotovinu na Balkanu. Pominje se i treće carstvo, Trapezunska carevina na obali Crnog mora. (Sidni Peinter; “Istorija Srednjeg veka“; str.64 ;1997 ). Balduin I Flandrijski, prvi car Latinskog carstva 1204-1205, dobio je četvrtinu osvojene teritorije a ostale tri četvrtine podijelili su kao carski leno vitezovi krstaške vojske. (Georgije Ostrogorski; “Istorija Vizantije“; str.398;1998). Latinsko carstvo se nalazilo na teritoriji današnje Grčke, a Epirska despotovina je obuhvatala čitavu današnju Albaniju. U okviru nekadašnjeg carstva nastale su mnogobrojne države, državice, despotati, kneževine, vojvodine: Solunska kraljevina, Atinsko vojvodstvo, Ahajska kneževina, Morejska kneževina, Epirska despotovina ili despoto vina od Arte, koju nazivaju i Romanijom, vojvodina od Kroje, Janine, Drača...Osim toga, gotovo na sva kom grčkom ostrvu nastala je neka samostalna državica. (Fran Milobar;”Kratki prijegled balkanskih duo dec-državica od XIII do XV vijeka“; Glasnik Zemaljskog muzeja Sarajevo;str.123;1901). Na novoosvojenu teritoriju je došla, i tu ostala, mnogobrojna krupna i sitna vlastela i njihove familije. Latinsko carstvo je prestalo da postoji 1261.ali neke od državica su opstale do turskog osvajanja Carigrada, pa čak i poslije toga. Među vodećim vlastelinskim familijama u tim državama, koje su bile potomci krstaša-tvoraca Latinskog carstva, bile su i familije koje su sklapale brakove s Balšićima i Crnojevićima.
Zaccaria(Zakaria)
Druga žena Balše III kćerka je Koje Zakarije. Žena Đurađa Đuraševića Crnojevića je takođe kćerka Koje Zakarije, ime joj nije zapamćeno.
Familija Zaccaria porijeklom je iz Đenove. Benedeto I Zaccaria (1235-1307) bio je admiral Đenove, gospodar Phocea, i prvi gospodar (lord) ostrva Chios. “ Đenovljanin Benedeto Zakarija gospodar Fokeje, 1304.zauzeo je Hios.” (Grigorije Ostrogorski;”povijest Bizanta 324-1453” ;str.192;Zagreb; 2002). Otac mu se zvao Fulcone, a braća Manuele i Nicolino. Benedetov unuk Martin bio je gospodar Fokeje i Hiosa 1314–1330. Martin je umro je 1345. Poznat je bio i Centurione Zaccaria.
“ Nikola i Andrija Sakat bili su porijeklom od akarija od kojih su naslijedili upravu nad Budvom i njenim područjem (contrado). “(Josip Jelćič; ”Zeta i dinastija Balšića”;str.131;2010). Pominju se i kao Sakati, Zachat, Sachetta.
Acciajuoli (Ačajuoli)
Jevdokija, kćerka Đurađa I Balšića bila je udata za Esau dei Buondelmonte Acciajuoli-a, despota Janjine.
“Ačajuoli su poreklom iz Breše u severnoj Italiji, i bili su Anžujski bankari. Zasluge su stekli kupovinom robe u Grčkoj i 1358 godine dodijeljena im je stara Anžujska oblast Korint.“ (Peter Bartl”;”Albanci” ;str.29; 2001). Nerio I Ačajuoli je bio tast Teodoru I Paleologu, mlađem bratu cara Jovana V. Nerio je bio knez Korinta i vojvoda Atine. Po Ostrogorskom, Ačajuoli su bili porijeklom iz Firence i upravljali su Ahajom kao namjesnici Katarine, titularne carice Latinskog carstva.
“U Atici je otskora vladao, kao vojvoda Atine, Nerio I Ačajuoli (1388-1394), pretstavnik one firentinske trgovačke porodice koja je od sredine XIV veka igrala značajnu ulogu u Grčkoj i već duže vremena držala Korint. Nerio I i despot Todor Paleolog, njegov zet, bili su vezani prijateljstvom.“(Georgije Ostrogorski;”Istorija Vizantije”;str.510). Ne ria I je 1394. naslijedio Nerio II. Teodor I Paleolog je osim Neria imao još jednog zeta, Karla Toka. “ Godine 1205 dobije ovu vojvodinu (Atinu-prim.Ž.J.) Oton de la Roš od cara Balduina. U njegovoj obitelji ostane sve do godine 1300. Od tada spominju se kao vojvode de Brijeni i Angijeni (Enghien), ali ovo su bili, rekli bismo, tek naslovni vojvode, dočim su faktično kao vojvode vladali od (1318-1380) prinčevi aragonski. Godine 1385 spominje se Nerijo Ačajuoli (Acciajuoli). Godine 1396-1405 drži ovu vojvodinu mletačka republika. Poslije toga do god. 1456 vlada njome obitelj Ačajuoli. Ove godine padne Franjo Ačajuoli Osmanlijama u ruke, koji ga udave, a Atenu priklope turskom carstvu.“ (Fran Milobar; navedeno djelo;str.144,145).
Ducaghini (Dukađini)
Jerina, prva žena Stracimira Balšića bila je kćerka Progona Dukađina. “Ono što se govori o knezovima Balšićima, da su naime podrijetlom Francuzi, to isto veli se i za ovu obitelj.“ (Fran Milobar;navedeno djelo;str.130). O francuskom porijeklu Dukađina pisao je i Fransoa Lenorman. “Nakon toga, knezovi Zete započeše žestok rat protiv moćne porodice Dukađina, koja je kao i ona došla sa Anžujskim prinčevima i koja je tada bila gospodarica čitave Mirdite i doline Debra“.(“Turci i Crnogorci“;str. 60). Prezime Dukađini je izvedeno od duca d’Enguien, “les Ducaghini (duca d’Enguien)”. Dukađini su za seba govorili da potiču od “duc d’Angina, brata vojvode od Este.“(Dr.Milan Šufflay;“Srbi i Arbanasi“;str.132).Vojvoda od Este je poznat i kao herceg od Este i Ferare.
Topia (Topija)
Vojsava, kćerka Balše I bila je žena Karla Topija. Mara, prva žena Balše III kćerka je Nikite (Nikete) To pija. Jelena, kćerka Karla Topija, smatra se da je bila žena Konstantina Balšiča. Za familiju Topija se tako đe tvrdi da je francuskog porijekla. Andrija Topija se oženio nezakonitom kćerkom Roberta Anžujskog, kralja Napuljske kraljevine.(Teodor Ippen; “Nadgrobni spomenik kneza Karla Topije od Albanije“;Gla snik Zemaljskog muzeja Sarajevo;str.441). F.Lenorman ga pominje kao: “Napuljskog vlastelina, po ma jci vanbračnog unuka kralja Luja od Taranta, koji je poslije smrti ovog kralja, prešao u Albaniju i tamo ubrzo stekao velike posjede“.(navedeno djelo;str.60). Andrija Topija se nakon ženidbe prozvao “primus de domo Francie.“(Peter Bartl;“Albanci“;str.31).
Arianites (Arianiti)
Alba, kćerka Stracimira Balšića bila je udata za Đorđa (Golem) Arianiti. Gojsava, prva žena Ivana Crnojevića bila je kćerka Đorđa( Komnina) Arianiti. Arianiti potiču od plemenite vizantijske familije Arianites, koja se prvi put pominje u XI vijeku. David Arianites je bio strateg u Solunu a kasnije u Skoplju, u vrijeme vizantijskog cara Vasilija II (1001-1018). Poznat je i njegov sin Konstantin koji se pominje 1049-1051 godine. Među vizantijskom vlastelom koja je 1274. potpisala sporazum s Karlom I Anžujskim bio je i sevastokrator Aleksije Arianites. Papa Ivan XXII poslao je pismo 1319. vlastelinima na teritoriji današnje Albanije. Jedan od vlastelina bio je i protolegator Viljem(Guljelm) Arianiti. Grb fa milije Arianiti =je dvoglavi orao. U doba Balšića i Crnojevića iz ove amilije su poznati: Đurađ, Komnen i Mojsije Arianiti.
Musachia (Musakija)
Jelena, prva žena Đurađa Crnojevića kćerka je Karla Musakija. Giovanni Musachia (Jovan Musakija) o svojoj porodici i njenom porijeklu pisao je u knjizi “Historia e genealogia della cassa Musachia“ 1510. godine. Proćeran od Turaka, despot Epira Jovan Musakija odlazi u Napuljsku kraljevinu đe ga je prihva tio kralj Ferdinand Aragonski. Vizantija je, piše J. Musakija, propala zbog neslaganja Paleologa i Kantakuzena, što je dovelo i do propasti familije Musakija. Musakija vode porijeklo iz Konstantinopolja i bili su gospodari Epira. Njihovo pravo prezime je Molosachi, po oblasti Molossi koja je poznata još iz vremena Helena. Prezime Molosachi je vremenom deformisano u Musachi, na albanskom Myzeqe (Mize ke). Oblast Musakija (u Albaniji) nazvana je po njima. Grb familije Musakija je dvoglavi orao sa šesto krakom zvijezdom u sredini, između dvije glave orla, a grb familije Dukađini, od kojih je Jovanova žena je bijeli orao. U Morejskom ratu, 1684. istakao se Gerolamo Musacchia. Bio je zapovjednik puka u mleta čkoj vojsci a slavu velikog junaka stekao je u borbama u Grčkoj, naročito kod Argosa i Hiosa. Istakao se i u osvajanju Herceg-Novog,1687., kao i prilikom opsijedanja tvrđave Spuž. Sahranjen je u Prčanju 06.08.1708., a njegovu grobnicu krasi vrlo lijepi mermerni reljef na kome je prikazan vojnik u viteškoj odori. Na njemu je i natpis “Gerolamo Musachia, aetat isuae annorum XXXII.“ Kod nas je bio poznat kao Jeronim Muzača.
Erico
Jelisaveta, druga žena Đurađa Crnojevića, kćerka je mletačkog patricija Antonija Erica. Familija Erico je iz Mletačke Republike, iz Venecije. Paul Erico je bio providur Negroponta(današnja Grčka). Iz ove fa milije je i Nikola Erico, kotorski providur koji je 1692. minirao Cetinjski manastir.
Kastriota
Marija, žena Stefana Crnojevića, kćeka je Jovana (Ivana) Kastriota. Za Kastriote Srbi kažu da je srpskog, a Albanci da je albanskog porijekla.“U jednoj srpskoj povelji “Avlonskog i Kaninskog gospodina“ Aleksandra, valjda sina despota Jovana, spominje se ćefalija Kaninski Kastriot. Kako mu ime pokazuje, taj ćefalija bio je podrijetlom Grk.“ (Milan Šufflay;navedeno djelo;str. 129). Jovan je otac Đurađa Kastriota Skenderbega. Jovan Kastriota “zacijelo od Balše II(oko g.1383) dobio je on u leno dva sela u u srednjoj Albaniji na Matu”.(Milan Šufflay;navedeno djelo;str.129).
Familije s kojima Balšići i Crnojevići nisu sklapali brakove (dosad nije utvrđeno), ali ih vrijedi pomenu ti, su familije Tocco (Toko) i Span.
Tocco (Toko)
Familija Tocco je porijeklom iz Lombardije. U Napuljsku kraljevinu su došli za vrijeme Anžuja a odatle su neki članovi prešli na eritoriju Latinskog carstva. Njihov rodonačelnik u Latinskom carstvu je Leonardo Tocco. Petar Tocco je bio senešal u doba Roberta Anžujskog 1353. "Pripadnici ove familije imali su i titule: barone di Montesarchio; conte di Cefalonia; Martina; Monopoli; Montemiletto; Zante. Karlo Toko je 1418. ujedinio despotat od Janjine i Arte, i kneževinu Kefaloniju. “Na koncu padne taj despotat (Epir–prim. Ž.J) pod vlast obitelji de Toko(Tocco) godine 1418.” (F.Milobar;navedeno djelo;str.140)
Span
Familija Span; de Span; Hispanus; Spanović, grčkog je porijekla. Span na grčkom znači ćosav, bezbrad. Na prostoru današnje Albanije naselili u se početkom XIV vijeka. Najprije se javljaju u Skadru, 1322.,a posjede su sticali baveći se trgovinom. Po jednoj teoriji rododonačelnik ove familije je vitez Yispanus, koji je krajem XIII vijeka bio u pratnji Karla I Anžujskog na Krfu.
Autor tvrdnje da je Kastriota porijeklom Grk (ni Srbin ni Albanac) je istoričar i političar dr.Milan Šufflay, Hrvat koji je bio jedan od vodećih Albanologa u Evropi.
Za razliku od Crnojevića koji su vlaškog porijekla (bili su vazali Balšićima), naša druga po redu dinastija, Balšići, francuskog su porijekla. O dinastiji Balšić visoki intelektualac i političar, Srbin Čedomilj Mijatović je zapisao: “Na svaki način i bez najmanje preterivanja može se tvrditi da su Balšići jedna od najsta ijih familija među plemenitim familijama u Evropi“. Biće da je ovo kod nas doživljeno kao velika uvreda za državu Crnu Goru i njenu 1000 godišnju istoriju.
Željko V. Jovanović
