Veliko crnogorsko pleme Paštrovići (plemena u ovom kraju Evrope postoje samo kod Crnogoraca i Albanaca) prostire se: "od rta Zavale do Spiča, ili kako se to kaže u narodu, 'od Babina vira do Kufina' i između Jadranskog mora i Crmnice". (Jovan Vukmanović, Pleme Paštrovići, Cetinje, 1960)
Prvi put se u dokumentima pominju sredinom 14. vijeka kada je vlastelin kralja Dušana Nikolica Paštrović, od Dubrovčana uzimao poklad koji je trebao biti isporučen u Jerusalim.
U arhivu Venecije postoji dokument iz 1435. koji pokazuje da su na sadašnju teritoriju Paštrovići doselili iz Stare Crne Gore, dakle samo su prešli preko planine i naselili brdoviti kraj uz more, ili u 14. vijeku, ili čak i ranije. O tome sam već pisao.
Paštrovići su sebe bar do sredine 19. vijeka smatrali starośediocima, sebe nijesu viđeli kao Slovene doseljene u 6. ili 7. vijeku, a to sam već pokazao u tekstu Vladika Vasilije Petrović Njegoš: "Nijesmo Sloveni", ko hoće, može pročitati. Politička ideologija, takozvano srpstvo, u ove krajeve je pristigla u 19. vijeku, kod nekoga prije, kod nekoga kasnije. Da ja znam prvi deklarisani Srbin iz Paštrovića u istoriji bio je Stjepan Mitrov Ljubiša koji je kao istaknuti pravoslavni intelektualac i politički radnik jednostavno morao da slijedi političku struju koju je diktirala elita pravoslavaca iz Beograda, Novog Sada, Cetinja.
Za Paštroviće akademik SANU Sima Ćirković u knjizi "Srbi u Srednjem Veku", (Beograd, 1995) na strani 89 kaže da su vlaškog porijekla. Ćirkovića njegove kolege smatraju najvećim srpskim medievistom, ikad.
Ugovor Paštrovića i Venecije od 4. aprila 1423. godine objavljen je i u knjizi "Sazdanje Cetinja" (Titograd, 1984), a u tački 4 vidimo da stoji:"Kad bi u ratno doba krenula protiv Paštrovića ili srpska vojska ili turska sila u tolikom broju da se paštrovski plemići i obični ljudi ne bi mogli odbraniti, staviće im duždevo gospodstvo na raspolaganje stan i utočište u susjednim krajevima, odnosno u kotorskoj okolini, i platiće za njihovo izdržavanje tokom njihova zatočeništva bar onoliko koliko se daje drugim plaćenicima."
Jasno, Srbe (vojsku srpskog despota Stefana Lazarevića) i Turke Paštrovići su smatrali neprijateljima.
Ova tačka ugovora se nije sviđela jednom renomiranom naučniku, Gligoru Stanojeviću (1919-1989). Stanojević je bio vrlo kvalitetan naučnik, Crnogorce je smatrao dijelom takozvanog srpskog korpusa. Izgleda u skladu sa tim, nije mu se sviđelo to što su Paštrovići Srbe smatrali za svoje neprijatelje, pa je prevarantski prikazao 4. tačku ovog ugovora sa Venecijom. Ovako je Gligor pisao:
"Paštrovićima je zagarantovano pravo sklanjanja u mletačka utvrđena mjesta ako bi u slučaju navale Turaka morali napustiti teritoriju." (Gligor Stanojević, Crna Gora u doba vladike Danila, Cetinje, 1955, str 21)
Prećuta Gligor Srbe. Klasičan metod, bezbroj puta viđen, kad se hoće falsifikovati istorija. Nešto prikažeš, a nešto što ti se ne sviđa - prećutiš.
I ovih dana čujemo da je ideja Velike Srbije besmrtna, a da bi taj projekat bio dopadljiv samim Srbima, srpska istorija mora biti veličanstvena, savršena! O tome sam već pisao u tekstu "Kako je čarka dobila prednost nad opštenarodnim ustankom". Ako ima mrlja i neugodnih događaja u "srpskoj" istoriji, nikakav problem - sakrićemo ih, saglasno je 99% srpskih nacionalnih radnika: istoričara, publicista, novinara, književnika... Malo ko među Srbima misli da je istorija nauka, a i takvih je sve manje.
Miroslav ĆOSOVIĆ
