U dijelu naučne, političke i kulturne javnosti crnogorski nacionalni identitet, Crnogorska crkva, jezik i kultruno nasljeđe, već dvije decenije se dovode u pitanje. Mučna prošlost opterećena posljedicama građanskih ratova dodatno otežava rješavanje ovih pitanja. Evropska praksa koja se primjenjuje u ovakvim slučajevima ne nailazi da dobrodošlicu kod vlasti, a kod opozicije izaziva otpor koji kod njihovih istomišljenika provocira nasilje prema neistomišljenicima. Svaki pomen Crnogorske Crkve i jezika, ili zahtjeva za povraćaj crkvene imovine u pređašnje stanje – državno vlasništvo, zlonamjerno se kvalifikuje kao crnogorski nacionalizam, čak i šovinizam. U tome prednjače pojedini javni i naučni radnici koji pretenduju da takvom kvalifikacijom iskazuju građanski stav. S ruke su im crnogorski političari koji odbijaju da se bave tim pitanjima povodeći se za mogućom političkim koristima ukoliko se drže po strani od ovih problema, ili ukoliko drže stranu dominantnoj većini opzicije kojoj je cilj redefinicija državnog statusa i likvidacija crnogorskog nacionalnog, državnog i crkvenog pitanja, što je za nas neprihvatljivo i nedopuštivo. Neprihvatljiva je i politika oličena u crnogorskim strankama koje ova pitanja ogalašavaju marginalnim, ili preprekom uspostavljanju građanskog i prosperitetnog društva. Ne može se graditi građansko društvo na štetu crnogorskih interesa, niti se oni mogu zanemariti.
Krajem prošloga i početkom ovoga vijeka, koristeći se neredovnim političkim prilikama, Srpska crkva je sebi obezbijedila ekskluzivni status u mjeri koja uveliko ugrožava sve istorijske atribute države Crne Gore i matičnu crnogorsku naciju. Njeno svještenstvo, s oltara i s katedre, zloupotrebljavajući vjerske slobode i vjerska osjećanja građana, agresivno negira i crnogorsku državu i naciju. Stoga se Crnogorci osjećaju poniženi i uskraćeni u ispoljavanju svojih nacionalnih prava - prava na vršenje vjerskih obreda u crkvama koje su gradili njihovi preci, odnedavno većinom nezakonito upisanim u vlasništvo beogradske patrijaršije.
Srpske stranke i njihovi koalicioni partneri podstiču građane da se suprostavljaju crnogorskoj državi i naciji. Zloupotrebom opravdanog nezadovoljstva građana uzrokovanog socijalnim problemima obezbjedili su privilegovan položaj Srpskoj crkvi, a srpskoj naciji status činioca s kojim država pregovara.
Crna Gora mora biti domovina svim narodima koji će se u njoj ośećati komotno. Podrazumijevaju im se sva prava u praktikovanju kulturno – etničkih posebnosti, pravo na političku organizovanost, sopstveni jezički iskaz, sopstvenu Crkvu ili vjersku zajednicu i pravo na obavljanje vjerskih obreda. Ta prava ne mogu biti uperena protiv crnogorskog naroda, dovođenjem u pitanje državnog suvereniteta, negiranjem njegove kulturne i istorijske posebnosti, prava na jezik, pismo, Crkvu i sakralne objekte kao dio nasljeđa. Nije mali broj Crnogoraca koji pripadaju islamskoj ili katoličkoj vjeroispovjesti ili njihovom nasljeđu, čija se prava, takođe moraju poštovati u cjelini – osobito pravo na sakralnu kulturnu baštinu i pravo na personalno predstavljanje u vjerskim, političkim, kulturnim i naučnim institucijama i ustanovama.
Građansku državu i njen karakter koji definišu tačno određena prava i međusobne obaveze između građana i administracije mogu da ugroze i uvijek ugrožavaju ekstremni zahtjevi nacionalnih zajednica. Zato je nedopuštivo svako javno djelovanje koje umjesto demonstracije mira i ljubavi među nacijama i vjerama, podstiče nacionalne zajednice da se suprostavljaju. Politiki, naučni i kulturni predstavnici srpske nacionalne zajednice koji eksponeniraju beogradsku politiku, tradicionalno uperenu protiv svega crnogorskog, trebaju se od nje javno odreći. Jer za funkcionisanje savremenog demokratskih neophodan je građanski mir, tolerancija i društvena solidarnost. A to nije moguće postići u situaciji u kojoj se, u kontinuitetu, država dovodi u pitanje, crnogorski jezik marginalizuje, crnogorske nacionalne institucije ponižavaju, a rješenje crkvenog problema odlaže. Ova pitanja moraju biti rješena na pravedan način koji ne ugrožava nijednu nacionalnu zajednicu niti bilo koje njihovo pravo, i u saglasju sa evropskim standardima. Njihovo rješavanje prethodi utemeljenju građanskog društva za koje se aklamativno zalažu sve političke partije.
Zato pozivamo sve nacionalne zajednice i njihove političke predstavnike, javne, naučne i kulturne radnike, NVO-e, na javnu raspravu s ciljem postizanja neohodnog društvenog konsenzusa o nacionalnim i političkim pitanjima, kao preduslovu za rješavanje svih društvenih, ekonomskih i socijalnih problema koji priječe crnogorsko društvo da se uredi po mjeri civilizovanih i uređenih evropskih društava.
