Stefan Prvovenčani je umro 24. septembra 1228. g. (po starom kalendaru).
Faksimilno iz Mijanovićeve knjige kalendar svetih za septembar mjesec, nema Prepodobnog Simona Monaha (kralja Stefana Prvovenčanog):
Sveti Sava samo jedan od stotina svetaca u kalendaru Crnojevića: Svještenici SPC i razni publicisti okupljeni oko SPC, često ushićeno govore kako su Crnojevići i Crnogorci slavili Svetog Savu. Međutim, kad predstavnici SPC kažu da su Crnojevići proslavljali Sv. Savu - ne kažu da im je Sava bio jedan od običnih svetaca, samo jedan od stotina svetaca u godini. Da prema Sv. Savi Crnojevići nijesu imali nikakvo posebno poštovanje, takođe nam pokazuje crkveni kalendar Crnojevića za 1494. godinu. Sava se po starom kalendaru obilježavao 14. januara i obilježen je crnim slovima (prvo slovo crvenim), dok je npr. Veliki Antonije obilježen crvenim slovima i to ponosno na svom sajtu reklamira i mitropolija gospodina Amfilohija Radovića, možete pogledati na linku. Vidimo, Crnojevićima i Crnogorcima Veliki Antonije je bio važniji od Svetog Save. Za Velikog Antonija danas u Crnoj Gori zna samo grupica teologa, a za Savu, htjeli ne htjeli, svi moramo da znamo, toliko nam ga SPC agresivno nameće.
Sveti Sava je za sve pripadnike SPC i za većinu srpskih intelektualaca najveći Srbin u istoriji, mislim da bi se SPC ljutnula na onog Srbina koji ne misli da je Sv. Sava najveći Srbin u istoriji.
Nekoliko puta sam pisao da svaka priča o našoj istoriji koja dolazi iz SPC je - ili neistina, ili poluistina. Ovđe se radi o klasičnoj poluistini, a poluistina je mnogo gora od obične izmišljotine. SPC pokušava (i uspijeva) da zavede neuke dijelimičnom istinom kako su Crnojevići obilježavali Sv. Savu, ali nikada svojim vjernicima ne kaže drugi dio istine - da je Sava za Crnogorce bio običan svetac, važniji im je bio Veliki Antonije! Kad bi SPC svojim vjernicima pričala i ovaj drugi dio istine, pokvarila bi cijelu tu propagandu. Takođe, trebamo znati da Sveti Petar Cetinjski i Petar II Petrović Njegoš nikada nijesu - ni u jednoj pjesmi, pismu, djelu, objavi, proglasu, poslanici... nikada niđe nijesu pomenuli Sv. Savu. Samim tim, ako je njima dvojici koji su bili najobrazovaniji Crnogorci - Sava bio nevažan, to znači da je Crnogorcima, običnom narodu bio potpuno nepoznat. Takođe, nema sumnje da je šačica crkvenih lica u Ostrogu, Cetinjskom manastiru... u 19. vijeku i ranije, znala za Savu. No, za obične Crnogorce Sava je do polovine 19. vijeka (kada počinje da se importuje njegov kult u Crnu Goru), bio nepoznata istorijska ličnost.
Naša Crnogorska crkva bila prvi put nezavisna-autokefana između 1459. i 1557. god: Kad su Turci osvojili Srbiju 1459. ukinuli su srednjevjekovnu Srpsku crkvu koju je osnovao Sava Nemanjić i pripojili su je Ohridskoj arhiepiskopiji. Obnovili su je opet Turci (Mehmed paša Sokolović) 1557. godine i voljom Osmanlija naša Crnogorska crkva je opet pripojena Srpskoj crkvi, iako je de facto i dalje bila samostalna - postoji za to mnogo dokaza. Srpsku crkvu su Turci nanovo ukinuli fermanom 1776. i od tada do 1920. crkva Crnogoraca je opet nezavisna-autokefalna, u 19. vijeku priznata od svih drugih crkava.
Istoričar dr Živko Andrijašević piše da nema dokaza da je crkva Crnojevića bila potčinjena Ohridskoj arhiepiskopiji: “Pravoslavna crkva u Crnoj Gori faktički je od 1459. godine bila nezavisna prema Srpskoj crkvi, tj. Pećkoj Patrijaršiji, budući da je Pećka patrijaršija nakon pada Srbije pod Turke, pripojena Ohridskoj arhiepiskopiji. U takvim uslovima prirodno je da Pećka patrijaršija nije mogla imati nikakve vlasti nad Pravoslavnom crkvom u Crnoj Gori, jer ona kao samostalni crkveni činilac i ne postoji sve do 1557. Nad Pravoslavnom crkvom u Crnoj Gori od kraja 15. vijeka apsolutnu vlast imao je gospodar Ivan Crnojević, koji suvereno odlučuje o ličnosti mitropolita i o djelovanju Mitropolije. Cetinjski mitropolit je bio potpuno samostalan i u odnosu na Ohridsku arhiepiskopiju, što znači da Cetinjska mitropolija tada postaje samostalna. Nema nijednog dokaza koji bi potvrdio da je Cetinjska mitropolija priznavala vrhovnu vlast Ohridske arhiepiskopije, niti između ove dvije institucije postoji bilo kakva relacija. Stoga su neutemeljene tvrdnje da je Cetinjska mitropolija poslije ukidanja Pećke patrijaršije (1459/1528) potpala pod vlast Ohridske arhiepiskopije.“
(Živko Andrijašević, Crnogorska crkva 1852-1918, Nikšić, 2008, strana 35)
Osim što istorijska nauka ne daje nikakve dokaze da je crkva Zećana/Crnogoraca između 1459. i 1557. bila potčinjena nekoj drugoj crkvi, odličan dokaz da su Crnogorci raskrstili sa Srpskom crkvom je i ovaj crkveni kalendar Đurđa Crnojevića za 1494. Iz kalendara još saznajemo da Crnogorci, osim Prvovenčanog, nijesu obilježavali još neke velike srpske svetitelje, kao što su Milutin Nemanjić i knez Lazar Hrebeljanović. Knez Lazar je zaista junački postradao na Kosovu 28. juna 1389. g, par godina kasnije Srpska crkva ga je kanonizovala, ali to Crnojevićima nije ništa značilo, oni Lazara nijesu pribrojali među svoje svetitelje.
Nepoštovanje velikih svetitelja Srpske crkve kao što su bili kralj Stefan Prvovenčani, kralj Milutin, knez Lazar, jasno nam kazuje da Crnojevići nijesu smatrali da su nastavljači Srpske crkve. Da su Crnojevići svoju crkvu smatrali za nasljednicu Srpske crkve sve bi srpske svetitelje obilježavali, a Savu crvenim slovima.
Priredio: Miroslav ĆOSOVIĆ
