Uvodnim izlaganjima u današnjoj ceremoniji otvaranja, učesnicima konferencije obratili su se regionalni direktor ILO za Evropu i Centralnu Aziju Heinz Koller, potpredsjednik Vlade Crne Gore za ekonomsku politiku Prof. dr Vujica Lazović, koordinatorka sistema UN u Crnoj Gori Fiona McCluney, predsjednica UPCG Svetlana Vuksanović i generalni sekretar Saveza sindikata Crne Gore Duško Zarubica.
Otvarajući skup, predsjednica UPCG Svetlana Vuksanović je podsjetila da je uzroke neformalnosti ekonomije UPCG predstavila u dokumentu “5 ubica biznisa” i izvještaju “Neformalna ekonomija u Crnoj Gori”, koje je kreirala uz podršku ILO, a zatim istakla: “Bez unapređenja poslovnog ambijenta, podsticaja razvoju preduzeća, smanjenja adminsitrativnih i materijalnih troškova poslovanja, fleksibilizacije radnih odnosa, predvidljivog i business-friendly zakonodavstva, istovjetan tretman svih, kao i stavljanja većeg fokusa na formalizaciju neregistrovanih ekonomskih aktera, nemoguće je očekivati snaženje privrede, njenu veću konkurentnost i razvoj inovacija, rast investicija i zaposlenosti. Istovremeno, potrebno je veću pažnju posvetiti racionalizaciji javne potrošnje, efikasnosti administracije i mobilizaciji svih raspoloživih resursa u pravcu jačanja privredne aktivnosti u zemlji.”
U nastavku konferencije, uslijedila su izlaganja ministarke rada i socijalnog staranja Crne Gore Zorice Kovačević i direktorke Odjeljenja ILO za politiku zapošljavanja Azite Berar, na temu “Zaključci Međunarodne konferencije rada o prelasku u formalnu ekonomiju”.
Tokom prvog panela, nastupajući u ime svih nacionalnih poslodavačkih organizacija – učesnika konferencije, generalni sekretar UPCG Suzana Radulović je naglasila: “Problem postojanja neformalne ekonomije ni u jednoj zemlji ne može biti riješen bez zajedničkog djelovanja i pune uključenosti sva tri socijalna partnera – reprezentativnih udruženja poslodavaca i sindikata i vlade kao predstavnika države.
U njihovom budućem zajedničkom radu, akcenat mora biti stavljen na neregistrovane ekonomske aktere, odnosno one koji svoje aktivnosti u potpunosti ili u značajnoj mjeri obavljaju u neformalnoj zoni, izbjegavajući zakonom propisane obaveze.” U prilog navedenom, Radulović je uputila na pokazatelje ILO koji su dobijeni od strane poslodavačkih organizacija, a prikazani u okviru njihovih nacionalnih Izvještaja “Stvaranje ambijenta za održivi razvoj preduzeća (EESE)”. Kad je Crna Gora u pitanju, Izvještaj EESE koji je UPCG kreirala pokazao je da “jedan od ključnih razloga postojanja neformalne ekonomije leži u neadekvatnom regulatornom okviru i nedostatku vladavine prava. Recimo, čak 46 ključnih propisa za poslovanje preduzeća je u poslednjih deset godina izmijenjeno skoro 350 puta! U uslovima koje karakteriše nepredvidljivost poslovnog ambijenta, zaista je teško pa čak i nemoguće očekivati puno poštovanje i primjenu zakona”, istakla je Radulović. Na kraju svog izlaganja, ona je ukazala na prisutnost neujednačene sudske prakse čija primjena podrazumijeva da se za identične pravne situacije donose dijametralno suprotne odluke, a zatim posebno istakla problem nedovoljno efikasne, kompetentne i skupe administracije “koja postoji i na lokalnom i državnom nivou, ne pruža adekvatne usluge korisnicima, a konstantno ih opterećuje brojnim fiskalnim i parafiskalnim nametima koji često premašuju i samu profitabilnost preduzeća”.
U diskusiji koja je uslijedila, ocijenjeno je da socijalni partneri u potpunosti treba da budu uključeni u razvoj i sprovođenje nacionalne strategije o prelasku iz neformalne u formalnu ekonomiju. Konačno, na to upućuje i ILO Preporuka br. 204 koja poziva na koherentan i cjelovit politički okvir prilikom rješavanja problema neformalne ekonomije, uz aktivno učešće vlade, poslodavaca i sindikata. U tom dijelu, predstavnici UPCG su ukazali da je u Crnoj Gori prisutna nešto drugačija praksa, što su potkrijepili primjerom donošenja propisa o sprečavanju nelegalnog poslovanja koji je UPCG inicirala, a zatim pripremila predlog radne verzije. Međutim, konačna verzija koju je kreiralo Ministarstvo finansija razlikuje se od predloga UPCG, odnosno ne uključuje problematiku neregistrovane djelatnosti.
Nastavak rada u okviru naredna tri tematska panela protekao je u znaku razmjene informacija i otvorene diskusije učesnika o najboljim rješenjima koja socijalnim partnerima mogu pomoći u budućem radu po pitanju formalizacije neformalne ekonomije.
Dvodnevna konferencije koja je danas počela u Budvi imala je za cilj promociju Preporuke ILO br. 204 o prelasku iz neformalne u formalnu ekonomiju (2015), kao i razmjenu znanja i iskustva učesnika po pitanju instrumenata i pristupa koje po ovoj oblasti koriste.
Događaj je okupio članove nacionalnih tripartitnih delegacija – predstavnike vlada, poslodavaca i sindikata iz šesnaest zemalja (Albanije, Bosne i Hercegovine, Bugarske, Crne Gore, Grčke, Jermenije, Kazahstana, Makedonije, Moldavije, Portugala, Rumuniji, Rusije, Srbije, Tadžikistana, Turske i Ukrajine).
