Političar u mantiji

Završio je Bogoslovski fakultet i klasičnu filologiju na Filozofskom fakultetu u Beogradu, a postdiplomske studije u Bernu i Rimu. Doktorirao je u Grčkoj, gdje se i zamonašio i služio kao sveštenik. Nakon godinu dana provedenih na Svetoj gori, bio je profesor na Institutu Svetog Sergija u Parizu, a od 1976. godine predaje na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu. U maju 1985. je izabran za episkopa banatskog. Aktivno se uključio u burne događaje na prostorima bivše SFRJ kao žestoki antikomunista i „borac ideje za preporod nacije“ SANU sa Dobricom Ćosićem i Slobodanom Miloševićem. Dolazak na Cetinje Zanimljiv je bio i njegov dolazak na čelo Mitropolije crnogorsko-primorske. Sedamdesetih godina prošloga vijeka, mitropolit Danilo Dajković, nezadovoljan vikarnim episkopom Amfilohijem, koji je tada službovao na Cetinju, sa trona cetinjske mitropolije poručio je Sinodu SPC: ,,Ili mi mi- čite Amfilohija ili ću od vas odvojiti crkvu u Crnoj Gori“. Dvadesetak godina kasnije zahvaljujući tadašnjim crnogorskim komunističkim vlastima koje su zahtijevale da novi mitropolit bude onaj koji je rođen u Crnoj Gori, Amfilohije je zamijenio vladiku Dajkovića i to za njegovog života, što je suprotno kanonu. Nakon ustoli- čenja, 30. decembra 1991. godine Amfilohije je izjavio da je Crnogorac. Nešto kasnije crnogorsku naciju nazvao je ,,komunističkim kopiletom, koje se čak i njen tvorac Milovan Đilas odrekao“, rekao je da je tada mislio na geografski pojam. Bez obzira na to, tadašnja ,,mlada, lijepa i pametna“ crnogorska vlast dočekala ga je slavopojkama. Mitropolit Amfilohije za vrijeme ratnih zbivanja na prostoru bivše SFRJ nije bio samo nijemi posmatrač, već veoma glasni sudionik tih događaja. Govorio je o ,,trulom miru“ koji će ,,uvijek biti uzrok novih krvoprolića“. Arkan na Cetinju Opsjednut idejom ,,svi Srbi u jednoj državi“ hrabrio je uz gusle crnogorske rezerviste na dubrovačkom ratištu u novembru 1991. godine. Na Petrovdan 1991. su Cetinjski manastir, naoružani dugim cijevima, ,,čuvali“ Arkan i njegovi ,,tigrovi“, kao i na Badnji dan 1992. godine.

Tim potezom, i mnogim drugim, posrbljavanje i zatiranje Crne Gore i Crnogoraca žestoko je naljutio Cetinjane, pa su po ovom drevnom gradu ispisivani grafiti ,,Risto sotono“. Sukobi i netrpeljivost bili su svakodnevni, a za velike crkvene praznike sukobljene strane razdvajale su jake policijske snage. Republiku Srpsku nazvao je ,,najdivnijom srpskom zemljom, svjetionikom i Pijemontom cjelokupnog srpstva“, a za Radovana Karadžića i njene čelnike zbog odbijanja Vens– Ovenovog plana 1993. godine kazao je da su ,,čuvali nas i našu dušu. Opredijelili su se kao i car Lazar za carstvo nebesko“. Kada je na Cetinju, na Lučindan 1993. godine, aklamacijom zbor Crnogoraca izabrao za poglavara Crnogorske pravoslavne crkve arhimandrita Antonija Abramovića, Amfilohije je pronašao novu metu - Crnogorsku pravoslavnu crkvu. Arhijerejski sabor SPC, održan tim povodom, u Cetinjskom manastiru, izdao je saopštenje: „Grupa građana - među njima veoma mnogo nepravoslavnih, inovjernih, nekrštenih i deklarisanih ateista - rukovođena prizemnim političkim, apsolutno necrkvenim motivima, našla je za shodno da već kanonski suspendovanog klirika A m e r i č ke pravoslavne crkve, arhimandrita Antonija Abramovića, nenadležno i nezakonito proglasi za tobožnjeg autokefalnog poglavara nepostojeće Crnogorske pravoslavne crkve“. Sukob koji je tada počeo nastavljen je i danas sa gotovo istim intenzitetom mržnje, teških riječi, kletvi i incidenata. ,,Izdaja srpstva“ Tokom rata u bivšoj Jugoslaviji Amfilohije se sve više udaljavao od crnogorske vlasti, osuđujući je za ,,izdaju srpstva i zapostavljanje braće zapadno od Drine“.

Mitropolit je najviše zamjerao vlastima u Crnoj Gori kada je napravila politički zaokret u odnosu prema Radovanu Karadžiću u avgustu 1995. godine. Tada je rekao da se radi o izdaji i prokleo ruku ,,koja podiže zid između sebe i brata u nevolji“. Narodna stranka i mitropolit Amfilohije, u ljeto 1995. godine, u selu Goljemadi, planirali su da u seoskoj crkvi održe parastos četnicima iz Lješanske nahije. Policija je zabranila skup i na jedvite jade spriječila sukob između partizana i četnika i njihovih potomaka. Amfilohije je ipak održao parastos u susjednom selu Bigor 269-orici četnika. Zbog ,,izdaje srpskih interesa“ Amfilohije je ušao u otvoreni sukob sa Slobodanom Miloševićem. Bio je česti učesnik protesta demokratske opozicije Srbije, sa pištaljkom u ustima šetao je u prvim redovima beogradskim ulicama, sve do Milo- ševićevog svrgavanja sa vlasti, a zatim je postao prijatelj sa Vojislavom Koštunicom. Međutim, nije zanemario ni političko djelovanje u Crnoj Gori.

 Na prelomnim predsjedničkim izborima 1997. godine nije pomogao Momiru Bulatoviću, pa je Milo Đukanović, koji je načinio otklon od Miloševićeve politike, pobijedio. Na protestima gubitničke strane, koji su se završili neuspjelim državnim udarom, 14. januara 1998, najtvrđi srpski nacionalisti uzvikivali su: ,,Amfilohije Turčine“. Bitka protiv CPC U januaru 2000. godine počinju trzavice između Amfilohija i crnogorske vlasti. Povod je Đukanovićeva odluka da čestitku za Božić uputi i mitropolitu CPC. U ljeto 2000. godine predsjednik Crne Gore se izvinio hrvatskom narodu tokom susreta sa hrvatskim predsjednikom Stjepanom Mesićem, u Cavtatu, zbog napada na Dubrovnik.

To je naljutilo Amfilohija koji je iz Nikšića poručio: ,,Jedino srpski narod može od Boga da traži oprost za dželata. Ne može se krvniku praštati ako se on ne kaje, niti mi možemo da primimo njegovu krivicu kao svoju“. U decembru 2000. godine protojerej SPC Radomir Nikčević se zatvorio u Vlašku crkvu, koja se nalazi stotinjak metara od Cetinjskog manastira i započeo štrajk glađu, kako bi osujetio, kako on kaže, pristalice CPC da zauzmu taj vjerski objekat. Taj događaj iskorišćen je od strane SPC, SNP i NS, Zorana Žižića, tadašnjeg premijera SRJ, patrijarha Pavla i beogradskih medija za kampanju o ugroženosti SPC u Crnoj Gori. Amfilohije je optužio vlasti u Crnoj Gori da ,,podržavaju otimanje imovine“ Srpskoj crkvi i fizičke napade i prijetnje sve- štenstvu, a kao krivce za to označio je, kako je rekao, ,,grupicu ostrašćenih ljudi okupljenih u sektu tzv. Crnogorska pravoslavna crkva“ - To je jedan šizofren pokret. Njih nema više od četvorice. Oni otimaju crkve i onda ih zamandaljuju, jer tamo nema ko da služi. Sve se to čini uz saglasnost sudskih i policijskih vlasti... U Crnoj Gori se povampiruje građanski rat iz 1945. godine - rekao je Amfilohije, ne isključujući mogućnost sukoba i krvoprolića za pravoslavni Božić u januaru na Cetinju. Mitropolit Amfilohije pojačao je uoči proglašenja crnogorske nezavisnosti. Na proslavi pravoslavne Nove godine u Podgorici 2002. godine uzviknuo je: ,,Neka svaki Crnogorac prokletog cara Dukljanina prikuje čekićem za Vezirov most“.

Na izborima 2002. pozvao je vjernike da glasaju za opoziciju. Uz pomoć vojnog helikoptera 2005. postavio je metalnu crkvu na Rumiju, gdje su se do tada tradicionalno jednom godišnje okupljali pripadnici svih vjeroispovijesti. To je kasnije postalo jedno od glavnih izvora sukoba i netrpeljivosti u našoj državi. Referendum i ostalo U referendumskoj kampanji nije pomagao protivnicima nezavisnosti što su mu ovi žestoko zamjerili, ali se pamti njegov jedan njegov predreferendumski intervju i odgovor na pitanje šta misli o nezavisnoj Crnoj Gori. ,,Ne pravi se pita od onoga“, kazao je Amfilohije. Bulatović, Popović, Mandić i Kadić išli su često kod njega po savjete, pa se mislilo da je Amfilohije zapravo politički otac strankama koje se zalažu za zajednicu sa Srbijom. Međutim, mitropolit je i ovoga puta pokazao da zna da se prilagođava. Nekoliko mjeseci prije dana D praktično ih je ostavio same. Uoči referenduma Amfilohije je govorio: ,,Za ostvarenje jevanđelske misije crkvi nije neophodna ni zajednička država ni nezavisna Crna Gora. I jedna i druga državna tvorevina mogu biti više ili manje povoljan ambijent za život crkve i njenu propovijed. Mitropolija je vjekovima postojala i u samostalnoj Zeti, Crnoj Gori, kao i u njenoj zajednici sa Raškom i Srbijom“. Nakon proglašenja nezavisnosti Crne Gore Amfilohije je dobio titulu arhiepiskopa i nastavio sa permanentnim napadima na Crnogorsku pravoslavnu crkvu čije smo kulminacije svjedoci i ovih dana u Bijelom Polju i Kotoru. Crnogorsku vlast napadao je kada su odlučili da priznaju postojanje crnogorskog jezika, kada su priznali Kosovo, kada neko pomene rušenje limene crkve na Rumiji i kada su pokušali zakonski regulisati odnos države i vjerskih zajednica, kao i njihov položaj. U svojim istupima ne bira riječi da se razračuna sa protivnicima, baca kletve i anateme. Bila bi potrebna podeblja knjiga da bi se nabrojao samo dio onoga što je Amfilohije kao političar u mantiji izgovorio na račun onih koji ne misle kao on. Iako je optuživan za govor mr- žnje, kako kaže, ne odustaje od borbe i uplitanja u politiku, premda su gotovo svi projekti za koje se zalagao prethodnih decenija neslavno završili. (Pobjeda)