Okupljanje je Pobjeda najavila krajem protekle sedmice. Mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije pozvao je lidera SNP-a Srđana Milića, prvaka Nove Andriju Mandića, čelnike Demokratske narodne partije Milana Kneževića i Predraga Bulatovića, jednog od lidera Demosa Gorana Danilovića i čelnika Demokratske Crne Gore Aleksu Bečića na razmjenu mišljenja povodom Nacrta zakona o slobodi vjeroispovijesti.
Prema saznanjima Pobjede, svi pozvani će sjutra izaći pred mitropolita Amfilohija, čak i lider Pokreta za promjene Nebojša Medojević, kojem je, posredstvom Nove, uručen poziv za sastanak.
Zvaničan povod okupljanja je rasprava o Nacrtu zakona o slobodi vjeroispovijesti, koji je već žestoko javno osporavan od predstavnika Srpske crkve, politička akcija za povlačenje ili izmjenu Zakona o slobodi vjeroispovijesti je legitiman i razumljiv cilj SPC. Pitanje je, međutim, koji su ciljevi i interesi crnogorskih opozicionih partija kad su se obrele pod plaštom Srpske crkve?
Ali realno gledano, sjutrašnji skup ima mnogo značajnije političke i društvene implikacije.
Saborovanje
Očito je da mitropolit Amfilohije ne nastupa tek kao duhovni poglavar, već prvenstveno kao jak politički igrač koji nastoji da okupi posvađane prvake opozicionih stranaka u cilju lobiranja za pritisak na crnogorsku vlast. I, dakako, neće se sjutra raspravljati o ljubavi prema Onome gore. Čelnici Srpske pravoslavne crkve uočili su ključnu opasnost koja izvire iz predloženih zakonskih rješenja: mogućnost da ostanu bez izvora značajnih prihoda, jer decenijama - iako nijesu pravno lice u Crnoj Gori - suvereno gazduju nekadašnjom državnom imovinom Crne Gore. I još značajnije: ukoliko se usvoje predložena zakonska rješenja, čelnici Srpske pravoslavne crkve izgubiće i nešto vrijednije - pravo na monopol nad službovanjem u sakralnim objektima koji su vlasništvo crnogorske države. Otuda brdsko-brzinski samit u Podgorici. Da je riječ o značajnoj političkoj akciji pokazuje i podatak da je za posljednjih petnaestak godina ovo tek treće, makar zvanično, veće okupljanje političkih opozicionih lidera oko skuta Srpske pravoslavne crkve.
Još 2000. godine, u Manastiru Maine kod Budve, promovisano je političko savezništvo Amfilohija Radovića i tadašnjih parapolitičkih udruženja srpske političke prepoznatljivosti, poput ,,Vijeća plemenskih skupština“ i ,,Srpskog foruma Crne Gore“. Sa jednim, važnim ciljem: da se u predvečerje razgovora vlasti u Podgorici i Beogradu spriječi proces obnavljanja nezavisnosti Crne Gore. I pred crnogorski referendum 2006. godine čelnici Srpske pravoslavne crkve okupili su, u Manastiru Dajbabe, nadomak Podgorice, brojne političke borce iz političkog fronta protiv izglasavanja povratka crnogorske nezavisnosti. Iako čelnici SPC nijesu baš bili glasni u referendumskoj kampanji, takav skup je bio izraz logističke podrške za čuveno ,,Ne“. Devet godina nakon što je Crna Gora obnovila nezavisnost, u toku je nova velika akcija Srpske crkve. Očito, u SPC su procijenili da je snaga države (čitaj: novog zakona) - pogubna za buduće interese Srpske crkve u Crnoj Gori. Bolje rečeno: da je novi zakon do sada najuobličeniji izraz - u oblasti vjerskih sloboda i organizacije vjerskih zajednica - namjere da Crna Gora istinski bitiše kao nezavisna država. Zato i sadašnje djelovanje Srpske crkve treba shvatiti na pravi način: kao legitimno političko lobiranje za povlačenje ili izmjenu Zakona o slobodi vjeroispovijesti.
Pitanje je, međutim, koji su ciljevi i interesi crnogorskih opozicionih partija koji su se obreli pod plaštom Srpske crkve? Javna rasprava je u toku, pa sve stranke, pa i zainteresovani pojedinci, u Crnoj Gori imaju mogućnost da iskažu svoj stav. Ima, dakle, prilika za javno djelovanje ako postoji razlog za nezadovoljstvo nacrtom zakona. Uostalom, juče je SPC javno pozvala Vladu da povuče predloženi nacrt zakona i tu više nema tajni. Makar što se tiče prava i pravnih pitanja. A mitropolit Amfilohije i nije neki grandiozni poznavalac crnogorskog ustavnog prava ili zakona u Crnoj Gori, da bi - nakon sjutrašnjeg sastanka - crnogorski opozicionari mogli da budu iznenada, van očiju javnosti, pravno prosvijetljeni.
Ipak, dolazak na ovaj skup je nekako najlogičniji za Andriju Mandića. Nova srpska demokratija, konstituent Demokratskog fronta, je desničarska, konzervativna stranka, koja svoje bivstvovanje i značaj na političkoj sceni bazira na podršci Srba u Crnoj Gori. Mandić i njegove kolege iz partije računaju da se interes i težnje njegovih glasača prirodno povezuju sa djelovanjem i vrijednostima koje propisuje srpski kler. Tom društvu, opet nekako prirodno, pripadaju i Milan Knežević i Predrag Bulatović, čelnici Demokratske narodne partije, koja je i članica Demokratskog fronta. Osim toga, lideri DF-a su u jeku priprema za septembarske proteste, pa svakako računaju da im jačanje veza sa Amfilohijem i SPC može ojačati pozicije, a - možda - i dati neku blagu riječ podrške pred 27. septembar. Moguće da je to ključni razlog što se u ekipi nenadano obreo i Nebojša Medojević, čiji Pokret za promjene je pobornik ideje o članstvu Crne Gore u NATO. E, sad, što će u toj ekipi Aleksa Bečić, sve sa crvenom kravatom i pričom o mladim, modernim generacijama koje će napraviti preporod društva? Otkud se pojavljuje Predrag Danilović, koji je Demokratski front ladno napuštio zbog političkog radikalizma i nedovoljne tolerancije za građansku opciju? Ili, još intrigantnije: kakav će govor Srđan Milić - socijalista i lider građanske, reformisane, Socijalističke narodne partije - održati sjutra popodne posred ,,Nemanjina grada“ u sadejstvu sa predstavnicima Srpske pravoslavne crkve?
Naravno, to su retorička pitanja na koja i ne treba iskati odgovor. Jer sam odgovor se nameće: odlaskom na saborovanje sa mitropolitom Amfilohijem i sveštenicima SPC, lideri većine crnogorskih opozicionih partija praktično pokazuju i dokazuju da je politika njihovih stranaka duboko uslovljena, ali i zavisna od političkih faktora van Crne Gore. Samo što je to nekada bio Milošević, potom Koštunica, zatim Tadić. Oni su prošli,a ovi ovdašnji opstaju, naravno uz podršku političkog gurua - mitropolita Amfilohija. To baš i ne izgleda kao neka bajna alternativa sadašnjoj crnogorskoj vlasti. Usvojio se ili povukao famozni zakon o slobodi vjeroispovijesti.
DOKAZI: Kad vlast utiče na sudbinu crkve
Srpska pravoslavna crkva, pozivajući se na ,,istoriju i vjekovnu tradiciju“, zahtijeva da se državne institucije ne mogu baviti ustrojstvom vjerskih zajednica, da se ne može obavljati registracija niti smije propisivati da sjedište vjerske organizacije mora biti u Crnoj Gori. Zanimljivo pozivanje na istoriju i tradiciju, jer relevantni istorijski izvori ukazuju drugačije. Upravo je aktom civilnih vlasti u Beogradu, jula 1920. godine, ozvaničeno ukidanje Crnogorske pravoslavne crkve. Faksimil Glasnika, Službenog lista Ujedinjene pravoslavne crkve, koji Pobjeda objavljuje, o tome svjedoči: "U ime Njegovog veličanstva Petra I, po milosti Božjoj volji narodnoj Kralja Srba, Hrvata i Slovenaca, Mi Aleksandar naslednik Prestola na predlog Zastupnika Našeg Ministra Vera, Našeg Ministra Prosvete, a po saslušanju Ministarskog Saveta i saglasno sa odlukom zbora svih srpskih pravoslavnih arhireja iz Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, od 13/26. maja 1919. godine rešili smo i proglašujemo: Ujedinjenje svih pravoslavnih crkvenih oblasti u Kraljevstvu Srba, Hrvata i Slovenaca, anaime: Arhiepiskopije beogradske i Mitropolije Srbije, Arhiepiskopije Karlovačke i Mitropolije srpske sa dalmatinskim episkopijama dalmatinsko-istrijskom i bokokotorskom, Arhiepiskopije Cetinjske i Mitropolije Crne Gore, Brda i Primorja, Mitropolija Skopske, Raško-prizrenske, Veleško-debarske, Pelagonijske, Prespansko-ohridske, Strumičke, jednog dela Mitropolije Vodenske, Episkopije Poleanske, Banjalučko-bihaćke - u jednu Avtokefalnu Ujedinjenu srpsku pravoslavnu crkvu Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca...“
U dnu citiranog rješenja su dva potpisa: Zastupnika Ministra Vera, Ministar prosvete - Svetozar Pribićević i Aleksandar Karađorđević, tada regent. Treba li ubjedljiviji dokaz o istoriji uplitanja svjetovne vlasti u organizaciju vjerskih zajednica na teritoriji Crne Gore?
