Piše: Miroslav ĆOSOVIĆ
Vladin nacrt zakona je potpuno korektan: Analitika je 29. avgusta ("Amfilohije 3. septembra s liderima opozicije") prenijela tekst iz Pobjede da će se mitropolit Amfilohije sastati 3. septembra sa liderima opozicije jer je nezadovoljan nacrtom Zakona o slobodi vjeroispovijesti. U tekstu se još kaže:
"Nacrtom zakona o slobodi vjeroispovijesti koji je kritikovan od strane Srpske pravoslavne crkve predviđeno je da se teritorijalna konfiguracija vjerske zajednice koja je registrovana i djeluje u Crnoj Gori ne može prostirati van Crne Gore. - Sjedište vjerske zajednice koja je registrovana i djeluje u Crnoj Gori mora biti u Crnoj Gori - navodi se u predlogu koji je pripremilo Ministarstvo za ljudska i manjinska prava. U nacrtu takođe stoji da vjerska zajednica, odnosno organizacioni dio vjerske zajednice čije je sjedište u inostranstvu stiču svojstvo pravnog lica upisom u registar vjerskih zajednica, što je odredba koja je najviše kritikovana od strane SPC. Tim dokumentom predviđeno je da se naziv vjerske zajednice koji se mora razlikovati od naziva drugih vjerskih zajednica i ne smije sadržati službeni naziv druge države i njena obilježja, što je u SPC protumačeno kao poziv na rat sa, kako su kazali, pravoslavnom crkvom."
Ovakav Vladin prijedlog zakona je potpuno u skladu sa kanonima Pravoslavne crkve.
Kanon kaže, nezavisna država = nezavisna crkva: Riječ kanon, prema Vujaklijinom “Leksikonu stranih reči i izraza“ znači: “pravilo, propis, merilo, uzor; crkvena odluka, crkveni zakon; zbir knjiga ili spisa koje je neki autoritet (crkveni sabor) oglasio i priznao kao autentične (Sveto pismo) i koje sadrže pravila hrišćanske vere i hrišćanskog života; u kat. crkvi: srednji deo mise koji se nikad ne menja...“
A u Rečniku srpskog jezika iz 2007. godine stoji: “1.a. crkv. propis, zakon donet od najviše crkvene vlasti. b. popis religioznih knjiga koje crkva smatra božanskim i svetim...“ (Rečnik srpskog jezika, Novi Sad, 2007, str 514)
Po kom pravilu, propisu, po kojoj zbirci knjiga ili spisa je SPC u Crnoj Gori kanonska crkva??
Što kažu kanoni (ne zaboravimo kanon je propis, pravilo), da vidimo iz pera Nikodima Milaša, najvećeg pravoslavnog poznavaoca crkvenog prava, u 19. vijeku na Balkanu. On ovako piše u knjizi „Pravoslavno crkveno pravo“ (Mostar, 1902), na 318 strani:
“Osnivanje raznih crkvenih oblasti pripada vlasti crkvenoj zajedno sa državnom vlašću. Učešće državne vlasti u ovome ima svoj razlog prvo u tome, što kanoni izrično nalažu, da pri uređivanju crkvenih oblasti mora biti mjerodavnim političko uređenje države.“
A na strani 322. iste knjige Milaš još pojašnjava:
“Četvrti vaseljenski sabor 17. kanonom svojim naređuje, da pri razrešivanju crkvenih oblasti ima se slijediti političkom razrešenju zemalja. Istu ovu naredbu ponovio je trulski sabor svojim 38. kanonom...“
Milaš je istumačio, jedan politički činilac (država) = jedna crkva. Tako kanon kaže i tako je to u pravoslavlju (moralo bi biti!)
Srbin Miodrag D. Perić prikazuje kanonsku opravdanost da Pravoslavna crkva u Srbiji poslije Berlinskog kongresa dobije nezavisnost od Vaseljenske patrijaršije. Citira Nićifora Dučića i citira taj čuveni kanon iz 451. godine: “Posle međunarodnog priznanja državne nezavisnosti Srbije na Berlinskom kongresu 1878. godine postojao je kanonski osnov da autonomna Srpska pravoslavna crkva prizna se sa statusom autokefalne Srpske pravoslavne crkve. Nićifor Dučić je bio u pravu kada je pisao: »Srpska crkva u srpskoj nezavisnoj državi nije mogla ostati zavisna, ma i nominalno, od druge crkvene vlasti izvan Srbije«. Državna samostalnost Srbije je bila glavni motiv za priznavanje (obnovu) autokefalnosti Srpske pravoslavne crkve u Srbiji. Poznato je da je turski sultan Mustafa III sa fermanom 1766. godine ukinuo autokefalnu Pećku patrijaršiju (SPC) prisajedinivši njene eparhije Carigradskoj patrijaršiji. O novostvorenom stanju morala je Carigradska patrijaršija voditi računa. Potrebno je bilo da Carigradska patrijaršija uvaži nacionalno pravo srpskog naroda da ima u svojoj međunarodno priznatoj državi Srbiji svoju autokefalnu crkvu, bazirajući se na 17. kanonu Halkidonskog sabora (451) koji glasi:
»Ako je carskom vlašću osnovan novi grad, ili se unaprijed osnuje, u takvome slučaju razređenje crkvenih oblasti neka slijedi razređenju državnom i građanskom«, kao i na 38. kanonu Trulskog sabora (691), koji ponavlja završnu naredbu Halkidonskog sabora.“
(Miodrag D. Perić, Osamostaljivanje srpske pravoslavne crkve u odnosu na carigradsku patrijaršiju (1831-1879), scribd.com)
Saznali smo što piše u kanonu koji je ustanovljen na Vaseljenskom saboru 451. godine. Ovaj kanon nastao je u antičkim vremenima, godine 451. riječ grad zapravo podrazumijeva ono što mi danas znamo kao antičke polise, a to smo učili u prvim lekcijama iz istorije, u osnovnoj školi. “Leksikon stranih reči i izraza“ Milana Vujaklije (Beograd, 1961) tumači riječ polis:
"POLIS (grč πόλις) grad, grad koji je u isto vreme i zasebna država (napr. kod starih Grka)"
Kako je kod Vujaklije istumačena ova riječ, tako je i ovaj kanon iz 451. tumačen kroz cijelu istoriju Pravoslavne crkve od strane svih teologa – zasebna država ima pravo na zasebnu ckvu!
Milaš je napisao – pri osnivanju crkvenih oblasti jednako je važno učešće državne vlasti koliko i crkvene, a to nam pokazuje i Savin učenik i biograf Domentijan, polovinom 13. vijeka. Opisuje kako je Sava od Nikejskog cara tražio i dobio autokefalnost:“I pošto ga je car mnogo dana držao kod sebe, i bogonosni svršivši manastirske poslove, i posle toga nastavi govoriti k caru o zemlji svoga otačastva, rekavši: Skrbno i pečalno mi je, caru, jer moja zemlja nema svoga arhiepiskopa; a još i mnoge zemlje su okolo otačastva mi u oblasti države naše... Da hteo bi da tvoje veliko carstvo zapovedi patrijarhu da mi osveti kao patrijarha.“ (Domentijan, Život Svetog Save, Stara srpska književnost I, Novi Sad, 1970, str 203)
Sv. Sava je prvo od cara, a ne od patrijarha, zatražio (i dobio) autokefalnost. I iz ovoga pisanja Domentijana jasno je da je Vladin nacrt zakona u skladu sa pravoslavnim kanonima, po pravoslavnim kanonima obavezno je učešće državnih vlasti u uspostavljanju nezavisne crkve.
Kada je 1920. osnovana sadašnja SPC, ukaz o njenom osnivanju potpisao je regent, kasniji kralj Aleksandar Karađorđević, možete to pročitati na linku. Dakle, nije Ukaz obznanio i odobrio poglavar Srpske crkve već vladar države! A SPC danas ni najmanje ne haje za stavove države Crne Gore, SPC se ponaša kao država u državi.
Srpski istoričar dr Đoko Slijepčević isto piše:
“Kada je Sv. Sava zatražio crkvenu samostalnost za Srbiju, Srbija je već bila kraljevina i kao takva imala pravo na samostalnu crkvu.“ (Đoko Slijepčević, Istorija Srpske pravoslavne crkve, Prva knjiga – Od pokrštavanja Srba do kraja XVIII veka, Beograd, 1991, str. 81)
Srbin, istoriograf Milorad Tomanić je u emisiji “Kažiprst“ na B92 (25. jan 2010). opisao kanon:
“Znate, Halkidon, 451. godina, Četvrti vaseljenski sabor. Kanon kaže, granice crkve teku granicama države. E to je veliki problem za crkvu. Zato što smanjenjem države smanjuje se i prostor na kome važi jurisdikcija Srpske pravoslavne crkve.“
Srbin dr Rajko L. Veselinović objavio je u Beogradu 1966. godine knjigu “Istorija Srpske pravoslavne crkve sa narodnom istorijom – udžbenik za IV razred srpskih pravoslavnih bogoslovija, knjiga I (1219-1766)“. Knjigu je izdao Sveti Arhijerejski Sinod Srpske pravoslavne crkve. Iz ove knjige su učile generacije srpskih svještenika! Evo što na strani 7 stoji:
“To pravo dobijanja samostalne crkve u samostalnoj državi zasniva se na odlukama vaseljenskih sabora a naročito na odluci četvrtog vaseljenskog sabora da samostalna država treba da ima i samostalnu crkvu, odnosno, da crkvene granice treba da se poklapaju sa državnim granicama ili teritorijom.“
Preko svojih udžbenika Srpska crkva svoj kler jasno uči – samostalna država = samostalna crkva, a isti taj kler SPC nas godinama zamajava da Crnogorci nemaju uslova za autokefalnu crkvu!
I iz ovoga udžbenika Srpske crkve se vidi da sadašnja SPC nije kanonska crkva u Crnoj Gori, nema uporište u kanonima. U istom udžbeniku, pišući o uspostavljanju Srpske patrijaršije u Dušanovo vrijeme, Veselinović još jednom, na strani 31 potvrđuje:
“Kanonska osnova za proglašenje Srpske patrijaršije zasniva se na odlukama Vaseljenskih sabora, a naročito na odlukama četvrtog vaseljenskog sabora, da u jednoj samostalnoj državi može postojati samo jedna samostalna crkva.“
Po kanonima, SPC ne može biti zvanična crkva pravoslavaca u Crnoj Gori, jer joj je śedište u Srbiji, a ne u Crnoj Gori.
SPC blokira autokefalnost CPC i MPC jer joj to obesmišljava projekat Velika Srbija: Kada je na kraju Prvog svjetskog rata država Srbija snagom oružja zauzela teritorije u Makedoniji i Crnoj Gori, odmah su prethodne crkvene organizacija raspuštene i SPC je preuzela brigu nad pravoslavnim “stadom“ u Crnoj Gori i Makedoniji, a kralj Aleksandar je ukazom ukinuo autokefalnu Crnogorsku crkvu. Tako se tada situacija odvijala tačno kako je Nikodim Milaš napisao – pri razrešivanju crkvenih oblasti ima se slijediti političkom razrešenju zemalja.Svi pravoslavni narodi i države imaju svoje priznate crkve osim Makedonci i Crnogorci, a to istima blokira Srpska crkva. Albanci imaju svoju pravoslavnu crkvu iako pravoslavaca u Albaniji ima od ukupnog broja stanovnika Albanije možda 10 do 20%. Kiprani imaju svoju autokefalnu crkvu, iako se u narodnosnom smislu smatraju dijelom grčkog nacionalnog korpusa. Ali Kiprani imaju nezavisnu državu - i to je najvažniji uslov za autokefalnost.
Postoji autokefalna crkva Čeških zemalja i Slovačke, na čijem je čelu Čeh rođen u Pragu. Od 16 miliona Čeha i Slovaka, svega njih 100.000 su pravoslavci, to je manje od 1% stanovništva - i oni imaju svoju priznatu autokefalnu crkvu!
Zašto Crnogorcima i Makedoncima Srpska crkva blokira priznavanje autokefalnosti po meni je potpuno jasno - zato što ne priznaje crnogorsku i makedonsku naciju. A zašto ne priznaje crnogorsku i makedonsku naciju i to je jasno, SPC se nije odrekla njenog vječnog snoviđenja - Velike Srbije.
Crnogorci, koji su u odnosu na broj stanovnika daleko, daleko najviše tokom istorije uradili za pravoslavlje, i koji su tokom istorije imali i svoju nezavisnu državu i svoju autokefalnu crkvu, danas nemaju priznatu crkvu, jer im to koči Crnogorac kojeg je kao malog đetića pažljivo obradila i obučila Beogradska bogoslovija, pa ga vratila u Crnu Goru u liku disciplinovanog i nepokolebljivog vojnika.
Prijedlog Vlade da Pravoslavna crkva koja djeluje u Crnoj Gori, mora imati i śedište u Crnoj Gori, je potpuno u skladu sa kanonima, kao i svi ostali prijedlozi u ovom nacrtu zakona. Vjerujem da će 3. septembra i naša opozicija upozoriti mitropolita Amfilohija da ne gazi kanone i da ih ne tumači prema svojim političkim ambicijama.
