“Riječ je o starom podgoričkom katoličkom groblju, a otkopane grobnice su iz druge polovine 19. i prve polovine 20. vijeka”, kaže Mirtek.
I zaista, sudeći prema imenima i drugim podacima sa tri nadgrobne ploče koje i sada stoje na gomili pored iskopanog kanala, potpuno je nejasno kako i iz kojeg razloga se mogla plasirati priča o groblju italijanskih i njemačkih vojnika.
Naime, jedna je posvećena Albancu, druga Italijanu, treća Crnogorcu.
Jedna je posvećena bebi, druga jednogodišnjem djetetu, a treća 25-godišnjem mladiću.
Jedna je na albanskom, druga na italijanskom, a treća na crnogorskom.
I, na kraju – sve tri su datirane mnogo prije svjetskih ratova!
“U Podgorici je do Drugog svjetskog rata bilo nekoliko katoličkih crkava koje su držali franjevci. U njima su obavljani obredi, a pokojnici su sahranjivani na ovoj uzvišici na lijevoj strani Ribnice. Koliko znam iz priče don Noša, našeg župnika, koji je trenutno u Americi, kada su počela saveznička bombardovanja, franjevci su odnijeli sva dokumenta, krsne i posmrtne listove u Albaniju, najvjerovatnije u Tiranu, kod tamošnjih franjevaca,” priča sagovornik Portala Analitika.
Župnik je uvjeren da bi se po tamošnjim crkvenim arhivama moglo štošta saznati o multinacionalnom podgoričkom življu katoličke vjere. A da je živalj podgorički bio i multikonfesionalan i multinacionalan, svjedoče podgorička groblja, kao i ovo katoličko na Koniku.
Nakon rata, 1966.godine je započeta, a 1969. godine završena je ova katolička crkva na Koniku, u kojoj službuju salezijanci, sa jurisdikcijskim sjedištem u Ljubljani.
Dakle, prije nekoliko dana u dnevnoj štampi je objavljeno da su radnici preduzeća "Fidija", prilikom radova na kanalizaciji u Zagrebačkoj ulici na Koniku, pronašli desetak grobnica u blizini Katoličke crkve, uz spekulacije i mistifikacije o faktima koji se u arheologiji i u istoriografiji ne smatraju tako dalekim.
Nema veze što se čak i na objavljenoj fotografiji jasno vidi natpis sa albanskim imenom i na albanskom jeziku “Marko Gon Cukej pre Pikalet” (iz Pikaleta), sa mjesecom i godinom rođenja i smrti (septembar 1874 - april 1899). Ispod slike je, međutim, tekst: “Po natpisima se vidi da su Italijani sahranjeni” (sic!) A u tekstu: “Na nadgrobnim pločama, koje su nabacane na gomili pored postojećeg starog groblja na Draču, ispisana su na italijanskom imena sahranjenih”.
Italijanski natpis posvećen je muškoj bebi Nikolou Antoniu Skošiju (Nicolo Antonio Scosci), rođenom 9. marta 1906. i umrlom 4. avgusta iste godine. Na trećoj ploči piše “Feđa M. Lalić 1936 – 1937”. (Eto još jednog italijanskog vojnika!)
Pored ovog groblja, na parceli od koje ga i danas odvajaju ostaci kamene kapije, bilo je sahranjenih italijanskih vojnika iz Drugog svjetskog rata, ali su njihovi ostaci preneseni u domovinu prije više decenija.
Njemački vojnici, pobijeni tokom njihovog odstupanja iz Grčke preko Albanije i Crne Gore, sahranjeni su na trećoj parceli, koja je pozicionirana više prema današnjem kružnom toku na Starom Aerodromu i između starog i novog puta iznad benzinske stanice.
Sagovornik Portala Analitika kaže da su ih povodom pronađenih grobnica kontaktirali tek arheolozi, a da se niko od radnika, a ni novinara nije sjetio da im se obrati, iako je katoličko groblje na zemlji koja pripada crkvi.
Zato su se novinari obratili italijanskoj ambasadi u Podgorici, tražeći komentar!
Na kraju, dvoje ljudi je, kako saznaje Portal Analitika u ambasadi, zaista i izašlo na teren, konstatujući jedino što se moglo konstatovati – da to nije groblje italijanskih vojnika.
I, iako je arheolog "Muzeja i galerija - Podgorica" Lenka Saveljić-Bulatović kazala za medije da tamo nisu pronašli "ništa značajno", ova “mala ljetnja priča” sa periferije puno govori o nama, o strahovitom neznanju, kao i o neshvatljivoj namjeri da se u neznanju i ostane, i po cijenu rušenja osnovne zdrave logike.
Zato što nam ništa nije “toliko značajno”, ne znamo ništa, a zaboravljamo sve brže. Jer, iskopano groblje nije tako staro. Ležalo je i leži pod tankim slojem zemlje nanešene i sa raznih okolnih gradilišta, uključujući obližnju prugu, čuvajući priču o žiteljima glavnoga grada.
G.B.
