Viši savjetnik Centra za transatlantske donose na Univerzitetu Džon Hopkins, Majkl Helcel u autorskom tekstu za Vašington post kaže da bi pristupanje Crne Gore i Makedonije NATO-u bio opipljiv dokaz da Moskva ne vrši skriveni pritisak i ima veto nad priširenjem Alijanse. Obamina administracija, podvlači Helcel u svojoj kolumni, još uvijek ima vremena da preispita odluku i ubijedi evropske saveznike da pristanu da se Crna Gora pridruži alijansi i izvrše pritisak kako bi Grčka i Makedonija postigle dogovor oko imena.
Komentar iz Vašington posta prenosimo u cjelosti:
Reagujući na moskovsku agresiju u Ukrajini, predsjednik SAD-a Barak Obama obećao je pomoć NATO članicama - Poljskoj, Litvaniji, Letoniji i Estoniji, ali istovremeno pokazao manjak volje da iskaže potrebno liderstvo, kako bi se u agendu na Samitu u septembru uvrstilo proširenje Alijanse.
Obamino oklijevanje, koje je omogućilo generalnom sekretaru NATO-a Andersu Fog Rasmusenu da pitanje proširenja alijanse odgodi za narednu godinu, pokazalo se kao nepotreban korak, i ne baš mudar.
NATO proširenje, dvostranački napor koji je obuhvatao Klintonovu, Bušovu i Obaminu administraciju, jedno je od najuspješnijih postignuća američke spoljne politike u posljednje dvije dekade.
Kao rezultat što su se priključile NATO-u, više od 100 miliona ljudi iz Centralne i Istočne Evrope, dvanaest nacija od Estonije do Albanije, na slobodnim izborima izabrali su vlade i postavili nacionalne prioritete bez straha od spoljne agresije.
Štaviše, u Avganistanu i drugdje, NATO je imao prihoda od novih članica, iako nekoliko zemalja još uvijek troše samo dva odsto BDP-a na odbranu. Imajući u vidu destabilizaciju Ukrajine od strane Moskve, može se samo zamisliti raspoloženje baltičkih država i Poljske, kada ne bi bile zaštićene članom 5 NATO-a koji predviđa garancije zajedničke odbrane.
Crna Gora i Makedonija su spremne i voljne, ali još uvijek u nemogućnosti da se pridruže NATO-u. Daleko na sjeveru, podrška za članstvo u NATO-u raste u dvije nordijske zemlje. Novoizabrani premijer Finske Aleksandar Stab, pristalica učlanjenja u alijansu, potpisao je memorandum o razumjevanju sa NATO-om. Stabova odluka, zapravo, samo reflektuje široko raspostranjeni stav u Finskoj da je ruska invazija Ukrajine ugrozila bezbjednost njihove zemlje. Slična mišljenja čuju se i u Švedskoj, takođe članici Evropske unije. Obje zemlje su NATO partneri koje su uzele učešće u mirovnim misijama u Bosni i na Kosovu, i slale kontigente u Avganistan, gdje su pretrpjele fatalne ishode.
Pitanje proširenja NATO-a nije perferno. Prema Sjevernoatlantskom ugovoru, sa kojim je stvoren NATO 1949.godine, proširenje alijanse je osnovni (ugrađeni) element. Član 10 predviđa da jednoglasnim sporazumom alijansa može pozvati „bilo koju drugu evropsku zemlju koja je u poziciji da čuva principe Ugovora i doprinosi bezbjednosti svjernoatlantskog područja“.
Međutim, i dalje postoji oklijevanje u nekoliko evropskih prijestonica da se pridruže alijansi, prvenstveno zbog straha da se odnosi sa Rusijom ne pogoršaju, pozivajući se na Ukrajinu, iako Kijev više nije zainteresovan da se pridruži NATO-u.
Dokaz je i slučaj sa malom Crnom Gorom, iako vlada uvreženo mišljenje da je ta zemlja spremna da se pridruži alijansi, nakon uspješne reorganizacije obavještajnih službi, koja je sertifikovana i od strane CIA.
Inkluzijom Crne Gore bi se doprinijelo da cijela sjeverna obala Mediterana bude teritorija NATO-a, od Turske do Španije. Ipak, ove nedjelje u Briselu, Rasmusen je kazao da će odluku o pozivu donijeti krajem naredne godine, pokušavajući da ublaži retoriku i udarac, tako što je dodao „da nijedna treća zemlja nema pravo veta na pitanje proširenja NATO-a“.
Makedonija je sertifikovana još prije šest godina za učlanjenje, ali je Grčka stavila veto na tu oduku, zbog spora oko konstitucionalnog imena. Insistirajući na tome da je de facto saveznik, Makedonija je entuzijastično pristupala NATO operacijama. U poređenju sa brojem populacije, njeni kontigenti u Avganistanu su bili jedni od najvećih, gdje su se trupe dobro pokazale u borbi.
I Gruzija se nadala da će dobiti poziv u septembru, nakon što je prije šest godina Akcioni plan za pridruženje osporen na samitu. Ključni evropski saveznici, traumatizovani u gruzijsko-ruskom ratu iz 2008.godine, blokiraju učlanjenje Gruzije, uprkos tome što je sprovela uspješne vojne i civilne reforme. Gruzija će ipak morati samo da se zadovolji poboljšanim paketom pomoći.
Kada su se ruski lideri 1990.godine, psihološki ranjeni zbog raspada Sovjetskog saveza, protivili ideji da se bivši saveznici Varšavskog pakta pridruže NATO-u, racionalna rasprava je ipak bila moguća, jer su znali da zapadna zajednica nije imala uvredljive namjere.
Tek sa usponom Vladimira Putina, kojem je bio potreban neprijatelj kako bi opravdao svoju autoritarnu domaću politiku, anti-NATO propaganda je došla do izražaja. Kremlj zato namjerno forsira priču da je NATO obećao Rusiji da se neće širiti, mit koji je nekoliko naučnika opovrglo.
Čak i sa strožim ekonomskim parametrima, Vašington možda neće biti u mogućnosti da preokrene ruske vojne akcije u Ukrajini. Ukoliko bi Moskva zahtjevala da se NATO povuče iz misije, došlo bi do negativnih geopolitičkih posljedica.
Uprkos onome što je Rasmusen saopštio, Obamina administracija još uvijek ima vremena da utiče da na Samitu u septembru bude i pitanje proširenja, tako što bi preostale skeptične evropske saveznike ubijedila da pristanu da se Crna Gora pridruži alijansi i zajednički izvrše snažan pritisak kako bi Grčka i Makedonija postigle dogovor oko imena.
Pristupanje Crne Gore i Makedonije bi bio opipljiv dokaz da je Član 10 dobar i da živi, kao i da Moskva ne vrši skriveni pritisak i ima veto nad priširenjem alijanse, i ohrabrila ostale aspirante poput Švedske i Finske, pokazujući da su vrata NATO-a ostaju otvorena.
Izvor: washingtonpost.com
Originalnu verziju možete podgledati ovdje (http://m.washingtonpost.com/opinions/extend-natos-umbrella-to-montenegro-and-macedonia/2014/06/27/514d3bd2-fca8-11e3-932c-0a55b81f48ce_story.html)
