Na prvi pogled, vijest liči na one uobičajene, kakvih u redakcije stiže na desetine svakog dana: poslanici Demokratskog fronta Milan Knežević i Branka Bošnjak i Azra Jasavić iz Pozitivne zatražili su, pozivajući se na Zakon o slobodnom pristupu informacijama, od više državnih institucija – Ministarstva poljoprivrede, Fonda PIO te lokalnih administracija Plava, Bijelog Polja, Kolašina i Bara - informacije o trošenju državnih sredstava, kako bi se utvrdilo da li se taj novac koristio za kupovinu glasova...
Preciznije čitanje otkriva suštinu: opozicioni poslanici u stvari pitaju državne činovnike - da li ste, kao što mi sumnjamo da jeste, otimali naš novac iz državne kase da kupujete glasove za vašu DPS?
Nije maliciozna interpretacija poslaničkih upita već vjerna ilustracija predizborne groznice, partijske retorike i političkog usijanja u susret lokalnim izborima. U nekoj drugoj, uređenijoj državi, ne bi dan protekao nakon ovako javno postavljenog pitanja, a da ne uslijedi reakcija onih koji su dužni da reaguju na najave zloupotreba ili kršenja zakona – policije ili tužilaštva; da se provjeri zakonitost ponašanja ljudi u državnoj upravi.
U Crnoj Gori ništa od toga: muk i policije i tužilaštva, kao da se čeka da izborni tajfun prođe pa da se onda sagledaju štete.
Ćutanje (ni)je zlato: Društvena šteta je, međutim, već napravljena, a ćutanje administracije može samo da poveća razmjere konfuzije u predvečerje izbora u Podgorici i drugih 11 gradova...
Jer, nakon referndumske Bijele knjige i prijetnji nestabilnostima, uslijedio duži period tihog prihvatanja izbornih rezultata; sporadičnih, uglavnom stereotipnih žalopojki tipa ko gubi ima pravo da se ljuti, nakon što je i OEBS napustio detaljno nadgledanje, novi val sumnji u regularnost izbornog procesa počeo je da se valja od vremena predsjedničkih izbora i pobjede Filipa Vujanovića koju, suštinski, Miodrag Lekić i ostali iz Demokratskog fronta nijesu priznali ni prihvatili.
Potom je nastupilo zatišje nakon izbornog kraha opozicije na Cetinju, u Mojkovcu i Petnjici: ubjedljive pobjede nekako su ugasile opozicione glasove protesta i priče o izbornim manipulacijama.Kratkotrajni mir: priče o neregularnostima izbora ponovo su buknule tokom i nakon izbora u Beranama, gdje je opozicija predvođena Socijalističkom narodnom partijom i Demokratskim frontom konačno odnijela prvu, pravu, izbornu pobjedu nad Đukanovićevim DPS-om. Beranski scenario dovođenja vlasti poznaniju prava (čitaj: lomljenje vlasti golom, fizičkom, silom opozicionih aktivista na terenu) imao je efekta: opozicija je pokazala moć, a nova lavina optužbi za kupovinu glasova je podrivala ugled DPS-a.
Ali je blokirala dio sistema: obilje krivičnih prijava nakon Berana prosto je zamrzlo rad policije i tužilaštva. Osnovno državno tužilaštvo u Beranama i dalje, kako to vole birokratski ponavljati, „intezivno radi na rješavanju krivičnih prijava“ koje su podnijeli Demokratski front i SNP te Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS). A da ima posla za tužilaštvo – ima. Dok su političari iz opozicije tužili kolege iz DPS-a, njih desetak - Svetozara Marovića, Tarzana Miloševića i ekipu iz lokalnog DPS-a Berane; MANS je bio zadužen za šire narodne mase - podnešene su krivične prijave protiv 307 osoba kojima se na teret stavlja da su primale ili davale mito radi kupovine identifikacionih dokumenata.
Dva mjeseca od beranskih izbora, teško je očekivati da će tamošnje Tužilaštvo moći da razriješi tako veliki broj predmeta. Crnogorska policija, u međuvremenu, nije odmakla mnogo u rješavanju slučaja upada u privatne kuće DPS aktivista u Beranama...
Afera za aferom, snimak za snimkom: U međuvremenu, akcija destabilizacije vladajuće strukture zahuktala se otvaranjem utakmice za lokalne izbore 25. maja.
Istraživači izbornih manipulacija iz MANS-a, u sadejstvu sa listom Dan, iz sedmice u sedmicu publikovali su „nove priloge za Aferu snimak“: printani su spiskovi imena navodnih kupaca, prodavaca i preprodavaca ličnih karata; objavljivani su, sve pod naznakom „ekskluzivno“, i novi audio zapisi o „dokazima krađe“. A sve to, navodno, u cilju nadzora zakonitosti rada državnih institucija i kontrole ponašanja vladajuće DPS. Obiman je to posaou sklopu akcije „izbori – se“: od 66 saopštenja za medije koje je MANS odaslao za četrdesetak dana od 1. marta, čak 80 odsto (dakle: četiri od pet) bilo je posvećeno „otkrivanju izbornih manipulacija“.
Saglasno toj aktivnosti MANS-a, i dnevni list Dan je „ekskluzivno otkrivao“: tri su ključne afere lansirane tokom aprila i prvih dana maja, sve u cilju raskrinkavanja “izborne krađe DPS-a“.
Prvo je, 5. aprila, Dan objavio transkript audio snimka sa sajta MANS-a koji navodno dokazuje da aktivista Demokratske partije socijalista, izvjesni Predrag Vasović, pred lokalne izbore u Podgorici dogovara kupovinu ličnih karata i za jednu nudi – 90 eura. Potom je, za prvomajske praznike, otriven još jedan „slučaj“, ovog puta u Baru: do tada javnosti nepoznati Stefan Stešević pokušao je da u ime Demokratske partije socijalista kupuje glasove, navodno nudeći građanima desetine eura da glasaju za tu stranku. Tek što su minuli praznici, još jedna afera snimak: Argon Kaljaj, žitelj Kakaricke gore, naselja na rubu Podgorice, spreman je – otkriva se ekskluzivno - da otkupljuje lične karte u ime DPS-a. Cijena? Prava sitnica: 50 eura po komadu, organizovana prodaja ne znači povećanje otkupne cijene; 100 ličnih – 5.000 eura ...
Crnogorski mediji su, ali i regionalni, uredno prenosili aferu za aferom; DPS je uredno pokušavala da se odbrani, opozicija je, takođe uredno, politički poentirala... Policija se nije oglašavala, iz tužilaštva nijesu davali izjave, Evropska komisija je sa zabrinutošću pratila razvoj događaja...
Kupovina ličnih karata ili podmetanje dokaza: A onda su, nakon tog talasa afera, počeli da na scenu isplivavaju neki detalji koji su prilično narušili već formiranu sliku o predizbornim mahinacijama.
Prvo se razotrkilo da je Stefan Stešević, navodni otkupljivač ličnih karata, prilično čudan aktivista DPS-a. Toliko čudan da liči na pristalicu – suprotnog političkog tabora, srpske prepoznatljiosti! Medijima je iz tabora Đukanovićeve stranke dostavljena fotografija: Stešević, na nekom slavlju, sa srpskom trobojkom i raširena tri prsta. Uslijedilo je i saopštenje DPS-a koje ukazuje na nelogičnost konstrukcije da je Stešević bio depeesovski izvođač poslova. Zvaničnog javljanja iz policije – nije bilo; istraga je, kažu, u toku.
Potom je objavljen još jedan, zanimljiv detalj, ali iz slučaja Vasović: redakcija dnevnog lista Pobjeda otkrila je, sredinom prošle sedmice, da je famozni poziv Vasoviću, na osnovu kojeg je i nastao razgovor, upućen sa telefona u vlasništvu - Vuka Maraša! I ne samo to: saznalo se da je aktivista MANS-a još 12. aprila, neposredno pred putovanje iz Podgorice, zadržan na podgoričkom aerodromu kada mu je policija oduzela telefon i karticu.
Ovu „ekskluzivu“ list Dan je prećutao, ali nije saopštenje Vanje Ćalović koja je, valjda u žaru borbe, indirektno potvrdila upletenost aktiviste MANS-a u fabrikovanje „dokaza“ o otkupljivanju ličnih karata. „Naši telefoni i sva druga oprema MANS-a i ubuduće će biti korišćena kako od naših zaposlenih“, kazala je Ćalović uz optužbu da policija i tužilaštvo, umjesto kriminalaca, gone one koji otkrivaju kriminalne radnje.
Od 12. aprila, kada su pripadnici policije konfiskovali telefon i karticu Vuka Maraša, iz crnogorskog MUP-a se tim povodom niko nije oglasio. Iz tužilaštva su, nezvanično, samo potvrdili da znaju za događaj, te da je „izviđaj u toku“.
Da sve bude zanimljivije, smo dan kasnije i već pominjani Argon Kaljaj, jedan od aktera audio zapisa MANS-a, izjavio je tokom saslušanja u Centru bezbjednosti Podgorica da nije otkupljivao lične karte već da je njemu i prijateljima na Koniku prišao nepoznati momak i tražio da nađu način da im proda lične dokumenta. Prema izjavi Kaljaja ista osoba je kasnije tokom dana zvala telefonom - sa zaštićenog broja – započela razgovor i nudila 50-tak karata na prodaju...
Izjava Argona Kaljaja ukazuje na ponavljanje matrice iz slučaja Vasović ili Stešević: da nije riječ o otkrivanju nezakonitosti već da postoje osnovana sumnja da se radi o umišljenom produkovanju afera - direktnim podsticanjem krivičnog djela; da je pređena granica kontrole ili nadzora izbornog procesa i da se otišlo u zonu fabrikovanje afera...
Ili, možda, nešto još gore: da se – sve pod geslom borbe za istinu, zakonitost i otkrivanje krivičnih djela - vodila prizemna politička igra?
Beranski scenario nad Crnom Gorom: Stabilnost jednog društva počiva, između ostalog, na otvorenosti, demokratičnosti izbornog procesa: istinitom iskazu narodne volje. Društvena kontrola izbora je uslov normalnosti političkog života u Crnoj Gori, a uloga državnih institucija, nevladinog sektora i medija od ključnog značaja za – utvrđivanje istine.
Veoma je čudno - ali i društveno neodgovorno - što se ni crnogorska policija ni tužilaštvo danima, sedmicama ne oglašavaju povodom najnovijih informacija. Čak i ne govore ili o vlastitim akcijama. A mnogo je pitanja koja čekaju odgovore. Da li su audio zapisi o navodnoj kupovini glasova u slučaju Vasović, aferi Stešević ili slučaju Kaljaj napravljeni uz direktnu umiješanost aktivista MANS-a; da li su telefoni i oprema umišljajno upotrijebljeni - ne samo u funkciju nadzora izbora – već i u cilju nezakonitog konstruisanja dokaza?
Neophodno je razriješiti i neke ranije nedoumice. Ukoliko nema zvaničnih istina o navodnoj kupovini glasova, kada se ne rješavaju krivične prijave još sa predsjedničkih izbora od prije prije dvije godine; kada se ne procesuiraju prijave MANS-a od prije dva mjeseca iz Berana, onda mnogo toga ostaje u sivoj zoni špekulacija ili političkih projekcija, a prosječan građanin gubi nadu u pravo i pravdu. Na taj način i Crna Gora rizikuje da uđe u zonu političkog haosa u kojem opozicija ne priznaje vlast, vlast ignoriše opoziciju, a istina ostaje daleko od svih... Kome to odgovara?
Draško ĐURANOVIĆ
