Konstitutivnost

U Srbiji se stalno insistira na pravljenju  “nacionalnog programa” pod krinkom zaštite nacionalnih interesa i spašavanja nacionalnog identiteta,  kulture i tradicije. Takav program je opsesija srpskih elita evo dva stoljeća. On polazi od uvjerenja da  srpska nacija ima dugu istorijsku tradiciju vlasti (carstvo, kraljevstvo, država)nad određenim teritorijama, da je nekada zauzimala veliki prostor i da su to teritorije na koje polaže istorijsko pravo, da je imala (ima) superiornu  kulturu, religiju,… te da je došlo vrijeme da se “isprave nepravde” koje su nanijete srpskoj naciji djelovanjem različitih faktora i u različitim istorijskim okolnostima.

Strategija srpske matice: Poznato je da je vlada Mirka Cvetkovića donijela strategiju na 26 strana pod nazivom „Strategija očuvanja i jačanja odnosa matične države i dijaspore i matične države i Srba u regiji“ kojom je Beograd,  nezadovoljan položajem Srba u susjednim državama,  osmislio strategiju mijenjanja političkog položaja srpskog naroda, prvenstveno u Crnoj Gori i Hrvatskoj, kroz sticanje statusa konstitutivnosti.

Konstitucija je, ustvari, ustav države. Konstitutivni narod je, dakle, nosilac suvereniteta neke države.

Taman se mislilo da je odlaskom prošle vlasti zamrla ta destruktivna ideja, da bi u posljednje vrijeme imali njeno povampirenje i to najčešće iz kabineta predśednika Srbije, T. Nikolića, i njegovog okruženja. Na stranu to što očigledno čitava srpska elita ne razumije (ili neće da razumije) suštinu građanskog ustrojstva države, što Crna Gora po Ustavu jeste, inače ne bi u državi u kojoj je konstituent građanin tražili konstitutivnost “svoje” nacije, meni je mnogo zanimljivije kako jedna,u suštini, antikomunistička ideologija poseže za instrumentima svojstvenim komunističkoj praksi uređenja nacionalnih odnosa unutar država. Pokušajte da ukucate na googleu “konstitutivni narodi” i dobićete samo endemski slučaj Bosne i Hercegovine. Jasno je da je on posljedica krvavog rata, međunacionalnih odnosa koje prouzrokuje jedan takav necivilizacijski čin i nespremnosti sva tri naroda da drugačije zaštite svoja prava.

Pokazalo se da konstitutivnost nije rješenje, jer da jeste, ne bi došlo do krvavog sukoba. Štoviše, konstitutivnost se pokazala kao induktor još većih problema, suprostavljenosti i podjela među nacijama. Konstitutivnost naroda je bila praksa bivše SFRJ i bivšeg SSSR-a. I to su u bivšoj SFRJ Srbi imali konstitutivnost u dvije republike, u Hrvatskoj i BIH, Hrvati u BIH. Svi mi koji pamtimo ta vremena znamo da je to bila puka formalnost i da je partija odlučivala o svemu.

Nacionalna homogenizacija: Postoje države koje čine više ravnopravnih etničkih zajednica, poput Švajcarske i Belgije, ali one su to riješile na drugi način: Švajcarska preko kantona, a Belgija preko regionalne zastupljenosti Valonije i Flamanije.

Dakle, po mom saznanju, konstitutivni narodi su bili svojstveni uglavnom komunističkim društvima kad su u pitanju višenacionalne zajednice.  Daleko od toga da samo Srbi imaju velike nacionalne zajednice van teritorija svoje države, Srbija ima u susjedstvu Mađarsku koja u Rumuniji ima preko dva miliona Mađara, u Slovačkoj 10%, itd. Što reći za Ukrajince koji imaju preko 20 miliona Ukrajinaca van Ukrajine?! Koliko ima Rusa po bivšim republikama SSSR-a, sada nezavisnim državama? Kako to Albanci u Srbiji nijesu imali (ili nemaju – Kosovo je Srbija) status konstutivnog naroda? Još je Srbija nacionalna država!

U Crnoj Gori se izdvojila određena politička grupa, u onom djelu koji se deklariše kao dio srpske nacije, koja je svojim stavovima prouzrokovala nacionalnu homogenizaciju u crnogorskom društvu, pa imamo pojedince koji se odriču vlastite individualnosti, specifičnosti, samobitnosti, slobode i duhovnosti, u ime kolektivnog, nacionalnog identiteta, spremne da potisnu sve druge oblike kolektivne identifikacije u korist “svoje” nacije, tražeći to od svih. U tome im zdušno pomaže SPC, ako nije ona sama korifej takve strategije. Tako za posljedicu imamo stvaranje političke scene u kojoj se partije ne stvaraju po ideološkoj osnovi već po nacionalnoj, a opozicija se poistovjećuje sa srpskom nacijom.

Ovakvom podjeljenošću  se stvara atmosfera u čitavom društvu da nijesu kriteriji stvaralaštvo, rad, kreacija, duhovnost, već kriteriji podobnosti, frustracije, kompleksa, netolerancije, pristrasnosti, poniznosti, odanosti, poslušnosti., samovolje, nesposobnosti i namjetljivosti. Namjerno i intenzivno se stvaraju problemi, odnosno socijalne i političke tenzije sa dvostrukim ciljem: prvo, da bi se uticalo na pojačanje unutrašnje homogenizacije i drugo, da bi se izbjegla integracija u društvo, kako se time ne bi “utopila” i “obezličila” srpska nacija. Kao da se stalno smišljaju novi i novi razlozi za diobe. Čas se zloupotrebljava jezik, čas simboli, sada je na redu zahtjev (konstitutivnost) koji je direktno uperen protiv ustavnog uređenja. U nekoj uređenoj zemlji se za to krivično odgovara.

(Ne)pristojna ponuda: U posljednje vrijeme se maše sa nekakvim ponudama o ulasku srpskih stranaka u vlast, što je sa jedne strane ruganje demokratiji, a sa druge strane pristajanje na to da je politika u Crnoj Gori nacionalni sport u kome se od građanske države pravi farsa.

Time se suspenduje kompetitivnost političkih ideja kao jedan od najvažnijih postulata demokratije i pravi nekakva dogovorna demokratija sa nacional(ističkim)nim strankama, kao tobožnji put ka “pomirenju nacija” i uklanjanju podjela. Legalizuje se političko uređenje u kojem će predstavnici nacija biti nosioci vlasti, a to vodi samo disoluciji države i političkom mediokritetstvu, sa posljedicama koje možemo samo naslućivati. Iskreno se nadam da srpske stranke neće pristati na taj politički bastard. Više vjerujem u njihovu privrženost naopakom vrijednosnom sistemu nego nečemu što se sa dosta eufemizma može nazvati  pragmatična politika vlasti u Crnoj Gori.

Uz sve rizike koje to nosi, ne mogu se oteti utisku o laviranju između problema , neotvaranju nijednog problema, izlaženje u susret i prihvatanje trulih kompromisa, samo zarad opstanka na vlasti. Upravo takvo ponašanje je motivisalo i druge nacionalne zajednice da i one pođu putem homogenizovanja, ucjena i sličnih etički neprihvatljivih načina djelovanja.

Internacionalizacija problema: Pitanje svih pitanja je zašto vlast u Crnoj Gori nije internacionalizovala miješanje Srbije u unutrašnje stvari Crne Gore?

Nijedna primjedba međunarodne zajednice nije upućena Crnoj Gori zbog kršenja prava srpske zajednice u Crnoj Gori. Čak suprotno, nije postojala nikakva simpatija za destruktivno djelovanje političkih predstavnika srpske zajednice. Svjedoci smo da, u međusobnim tužbama između Hrvatske i Srbije, Srbija poteže pitanje genocida iz Drugog svjetskog rata. Što je to sprečavalo Crnu Goru da u međunarodnim institucijama razriješi situaciju oko Podgoričke skupštine, nasilne aneksije i ukidanja CPC, predavanja čitave njene imovine oktroisanoj, novoformiranoj SPC? Zato danas imamo u Crnoj Gori instituciju koja je moćnija od same države, koja, uništavajući crnogorski identitet u njoj, uništava i samu državu Crnu Goru. Pritom uništavajući i elementarnu pristojnost.

Savremena nacija bi trebalo da  integriše najviše civilizacijske karakteristike, podstiče kreativan, racionalan i produktivan rad, da poštuje jednakost šansi, javnost rada, toleranciju i saradnju unutar grupe i sa okruženjem.

Nacija kao “proširena” kategorija roda, plemena, naroda (etnosa) osim što treba  da doprinese socijalizaciji ličnosti, njenom povezivanju sa  prošlošću, tradicijom, kulturnom baštinom, ona treba da ostvari napredak i razvoj, da deluje kao integrativni faktor, da povezuje pojedince i različite društvene grupe, da podstiče otvorenost prema okolini, drugim idejama, duhovnim i materijalnim tvorevinama, da razvija toleranciju i saradnju. To bi trebalo da bude i dužnost medija,  škole, kulturnih ustanova, naučne misli, akademije nauka,  značajnih pojedinaca.

Na raskrsnici: Etnički identitet je proizvod socijalizacije, možda više nego neki drugi kolektivni identitet. Od najranijeg detinjstva pojedinci se upućuju da se razlikuju u odnosu na druge,  stalno se odvija proces ukorjenjivanja  u vlastitu kulturu, svijest i svakodnevni život. To je stalna interakcija između ličnog, unutrašnjeg doživljaja i spoljašnjih zahtjeva, što može biti spontano i mirno, ali i kroz tenzije i konflikte, posebno kada se nekome nameće drugi identitet.

Srpska nacija se nalazi na raskrsnici dva puta. Prvi put vodi ka integrativnim procesima, saradnji i ravnopravnom odnosu sa drugim nacijama. Drugi put ide ka stalnim diobama i sukobima, političkim i ideološkim manipulacijama, kulturnom i duhovnom zatvaranju.

“Nacionalizam je doktrina koja naciju postavlja za cilj svakog političkog pregnuća a nacionalni identitet za mjeru svake ljudske vrijednosti, od Francuske revolucije dovodi u pitanje cjelokupnu ideju o jednom čovječanstvu, o svjetskoj zajednici i njenom moralnom jedinstvu. Umjesto nje, nacionalizam nudi usku, sukobom bremenitu legitimaciju za političku zajednicu, legitimaciju koja neminovno suprotstavlja jednu kulturnu zajednicu drugoj .” (Antoni D. Smit)