Uzbudljiv je prostor koji je ekipa okupljena oko ATAK-a (Alternativna teatarska aktivna kompanija) izabrala za izvedbu svog projekta „19. decembar - Dan poslije“. Te noći kad premijera održana - 20. decembra - uznemirujući i bolno napušteni su se činili obrisi nekadašnje Fabrike protivgradskih raketa „19. decembar“ sa starinskim dimnjakom, neosvijetljeno unutrašnje dvorište, sumorno ogoljena unutrašnjast fabrike... Ovo je zaista „dramatičan“ prostor, koji anticipira suspens i priprema gledaoce za poricanje nevjerice.
Aluzivni kapaciteti ovakvih prostora su zbilja veliki. I nisu nepoznati. Naprotiv, afiniteti anti-konvencionalno orjentisanih pozorišnih autora prema napuštenim fabričkim zdanjima su alternativni mejnstrim. Čak i mi ovdje pamtimo uspješne dislokacije pozorišnih iskustava iz konvencionalnih u ovakve prostore. Iako bi, naravno, bilo nategnuto tražiti jedan, univerzalni razlog ove privlačnosti, opet se mora konstatovati da je riječ o prostoru koji je suviše znakovit da bi bio samo kulisa, da su u njega duboko upisana istorijska i politička značenja i da se zato on, s razlogom, percipira kao par ekselans prostor političkog pozorišta.
Čini se da su ti politički upisi relevantni i za autore ovog projekta. Na političku namjeru upućuje i platforma sa koje djeluje ova pozorišna grupa, sažeta akronimom ATAK, kao i artikulacija koja je pratila projekat u medijskim najavama i pratećem materijalu. I sve ovo nas konačno uvjerava da je o projektu „19. decembar – dan poslije“ legitimno suditi upravo sa te pozicije, shodno tome u kojoj mjeri ovo pozorište zaista atakuje na politički konformizam i aktualizuje politička značenja ovog prostora.
Lične istorije junaka tri drame, koje su upakovane u zajednički okvir, su naravno i politički određene. Ta je određenost naročito vidljiva u prvom segmentu projekta (Vasko Raičević: „Kuća za rušenje“) koji preispituje lokalni i aktualni etičko-politički dispozitiv zajednice. Političnost se, međutim, teško može iščitati iz drugog dijela (Stefan Bošković: „Ljubavni trougao“), koji je i najslabija karika ovog projekta, i koji se konačno svodi na neku vrstu banalne i burleskne preljubničke storije. U posljenjem dijelu (Dragana Tripković: „Smjena“) politički tonovi su najreskiji, impregnirani apokaliptičnim prizvukom, ali su istovremeno i odveć posredni, istorijski dekontekstualizovani, situirani u jedan zamršeni parabolički diskurs, što sve konačno rasipa i tupi političku oštricu.
Politička značenja u ovom pojektu tako, ipak, ostaju na margini. Nazivom projekta „Dan poslije“ podvlači se namjera da se skenira stanje ljudske egzistencije nakon kataklizme, da se izmjeri dubina ljudskog pada i procijene štete nanijete humanosti na različitim planovima. Ali, teško je reći o kojoj i kakvoj kataklizmi se ovdje zapravo radi. Tako se ovaj projekat, uprkos političkim zaoštravanjima, završava u nekoj vrsti apstraktne zaokupljenosti apsurdnošću i bijedom ljudske egzistencije, gdje napuštena fabrička hala funkcioniše, prije svega, kao znak jedne nadpolitičke egzistencijalne ogoljenosti i besmislenosti.Teško je ne osjetiti žalost zbog propuštene šanse za uzbudljiviju političku aktualizaciju ovog prostora. Čini nam se, naime, da bi se zaista imalo šta reći upravo u ovom prostoru, danas i ovdje, s obzirom na nove upise koje su u te prostore ostavili revizionistički pristupi istorijskom znanju, oglašavanja neomarksističkih i ljevičarskih ideja, novi akcenti u kritici globalnog kapitalizma - s obzirom, dakle, na sve te nove i uzbudljive političke ideje koje nužno utiču i na naša gledišta na lokalnu socijalističku prošlost koju ovaj prostor upravo označava.
Ovaj projekat je očito nastao na platformi koja afirmiše pozorište kao kolektivni čin i decentralizuje pozorišni proces. Ali, ovdje se upravo osjeća izostanak „čvrste ruke“, jedne centralne i sveobuhvatne perspektive koja bi obezbijedila čvršći koncept ovom projektu; bolju integrisanost dramskih tekstova; uvjerljivije funkcionalizovanje prostora; možda hrabrije strategije kojima bi se prevazišlo scenografski osiromašeno i simultano mimetičko pozorište - na šta se zapravo svode režija Ane Vujošević - i glumcima Emiru Ćatoviću, Mišu Obradoviću, Aleksandru Raduloviću, Nadi Vukčević, Dejanu Ivaniću i Ani Vujošević postavila složenije zadatake.
Da li su ovo prevelika očekivanja od jedne ovakve pozorišne inicijative (koja se, vjerovatno, s mukom bori za svoj prostor)? Često nas podsjećaju da treba utišati entuzijazam kada je o alternativnom pozorištu riječ, da su produkcijski uslovi ono što pozorište određuje kao alternativno, a da je inovativnost samo benefit koji u tim uslovima možemo očekivati stisnutih palčeva. Pa, ipak, de fakto je teško sudržati se od isporučivanja velikih zahtjeva upravo ovakvim inicijativama i projektima. Naprosto, zato što nam je ta scena zaista potrebna i važna i zato što, dok sjedimo u hladnoj hali Fabrike „19.decembar“, nećemo moći da to ne osjetimo i da ne razmišljamo o tome da su ovo mjesta na kojima može i treba nešto važno da se desi.
