- U prosjeku gubici dostižu vrijednosti od 50 do 75 odsto od proizvedene vode u vodovodnim preduzećima. Radi se okoličini vode koja predstavlja gubitak, odnosno razliku između količine proizvedene vode koja ulazi u sistem i količine vode koja se fakturiše potrošačima u Crnoj Gori, navodi se u Vladinom dokumentu: “Prioritetne aktivnosti u komunalnoj djelatnosti: Agenda reformi”, dostavljenom Portalu Analitika.
Uzroci ovakvog stanja, kako se konstatuje u dokumentu, su različiti i mogu biti rezultat kvarova na sistemu (tehnički gubici) ili različitih «administrativnih gubitaka» kao što su neregistrovani priključci, nelegalni priključci, neispravni vodomjeri, itd.
Takođe, na cijenu usluge u oblasti vodosnabdijevanja veliki uticaj ima i voda koja ne donosi prihod. Pored toga, procenat naplate je nizak i zbog toga ima negativna uticaj na poslovne rezultate komunalnih preduzeća.
Neefikasan sistem naplate: Dostupni podaci ukazuju da se u Crnoj Gori stepen naplate u sektoru voda kreće od 60 – 75 odsto od vrijednosti fakturisanih računa, a u sektoru otpada u prosjeku oko 63 odsto za fizička lica, odnosno 80 odsto za pravna lica, piše u dokumentu.
Vlada konstatuje da je, poražavajući je podatak da je od 51 komunalnog preduzeća njih 21 poslovalo sa gubitkom.
- Preduzeća koja u osnovi prihoda imaju prihode od individualne komunalne potrošnje, tj. koja prihod ostvaruju iz cijene komunalne usluge, iskazuju najveće gubitke, što je posljedica nedovoljnog stepena naplate potraživanja, ali i neadekvatnih cijena usluga. Na ovakvo stanje najveći uticaj ima nizak stepen naplate komunalnih usluga koji je uslovljen potpuno nerazvijenim sistemom tarifiranja i pravne zaštite prihoda. U prosjeku čak 30 odsto ukupno fakturisanog prihoda u dužem periodu ostaje nenaplaćeno.
Najveći udio u poslovnim rashodima komunalnih preduzeća imaju troškovi radne snage, prosječno 55,562 odsto, ili 49,52 odsto u odnosu na ukupne rashode, a najveći su zabilježeni u JP “Komunalne usluge” iz Pljevalja, sa učešćem od 86,59 odsto u ukupnim rashodima.
Prosječna plata 517 eura: Polazeći od troškova radne snage i broja zaposlenih u komunalnim preduzećima, izračunato je da prosječna bruto zarada zaposlenih u komunalnim preduzećima iznosi 771,30 eura mjesečno, odnosno 517,17 neto plata. Najveća primanja zaposleni ostvaruju u JP “Komunalno” Rožaje i JP “Vodovod i kanalizacija” Tivat. Takođe, interesantno je da su od četiri komunalna preduzeća koja posluju na prostoru opštine Budva, tri od njih u grupi od pet sa najvišim zaradama u Crnoj Gori.
U Crnoj Gori postoji 52 preduzeća, čiji su osnivači jedinice lokalne samouprave, obavlja komunalne djelatnosti i blizu 40 privatnih preduzeća i drugih subjekata. Pružanjem komunalne usluge za oko 630.000 stanovnika bavi se najmanje 88 javnih preduzeća, privrednih društva, preduzetnika i drugih subjekata. Broj zaposlenih u komunalnim preduzećima čiji su osnivači jedinice lokalne samouprave, veći je od, u Agendi, prikazanih 5.437, i govori o ulozi i značaju ovog sektora u privredi Crne Gore.
Vrijednost cjevovoda 1,5 milijardi eura: Ukupan kapital kojim raspolažu ova preduzeća procjenjuje se na 360,8 miliona eura. Realna sadašnja vrijednost komunalne opreme I infrastruktire je daleko veća od njihove knjigovodstvene vrijednosti 294, 4 miliona eura. U Crnoj Gori u svim jedinicama lokalne samouprave ima ukupno 4.393 km vodovodnih i 793 km kanalizacionih cijevi. Grube procjene govore da se radi o vrijednosti cjevovoda od najmanje 1,5 milijardi eura. Jasno je da se radi o velikoj imovini o čijem održavanju, kako tekućem, tako i investicionom mora da se posveti puna pažnja. Od ukupne dužine od 4.393 km vodovodnih cijevi, oko 44 odsto su cijevi koje su starije od 30 godina. S obzirom na upotrebni vijek cjevovoda za vodosnabdijevanja od prosječno 40 godina, potrebno je sprovesti pripremne aktivnosti i obaviti poslove zamjene cjevovoda u narednih 10 godina u ukupnoj dužini od oko 700 km, odnosno za oko 15 odsto ukupne dužine cjevovoda.
Ukrupnjavanjem preduzeća mogao bi se postići efekat veće pouzdanosti rada uz manji broj raspoloživih kapaciteta. Donošenjem Zakona o unapređenju poslovnog ambijenta i ukidanjem Zakona o javnim preduzećima, postojala je obaveza da se javna komunalna preduzeća transformišu u privredna društva, do sredine 2013. godine, zaključuje se u dokumentu.
P.ZEČEVIĆ
