U naučnoj studiji Sreten Zeković problematizuje - ali i dokazuje! - brojne falsifikate i krivotvorenja raznih istorijskih i drugih spisa Petra I Petrovića Njegoša, koje je svojevremeno počinio Sima Milutinović Sarajlija, dok je bio pisar kod rečenoga svetoga vladike. Tu su, takođe, obrađena i druga, jednako “grandiozna”, Simina krivotvorenja djela Petra II Petorvića Njegoša “Ogledalo srpsko” i “Luča mikrokozma”, kojeme je taj Milutinović, jedno vrijeme, u mladosti, bio učitelj.
Piše: Danilo BURZAN
Na izmaku je “Njegoševa godina”, tokom koje je - u raznim sredinama, raznim institucijama i na razne načine - obilježavana 200-godišnjica rođenja Petra II Petrovića Njegoša. Rekoh: na razne načine, mada je, od više desetina realizovanih programskih sadržaja (po mojem uvjerenju) najvrijedniji čin bila obnova Njegoševoga mauzoleja na Lovćenu. Jer, najveći dio pisanoga, usmenoga, ili elektronskoga stvaralaštva, ovim povodom, činilo je, uglavnom, “prežvakavanje” nekih ranijih naučnih i literarnih spoznaja o Njegoševome djelu i životu.
Ipak, desilo se nešto i novo i vrijedno: u “Njegoševoj godini” svjetlo dana ugleda jedna knjiga koja predstavlja značajan doprinos njegošologiji i montenegristici, a koja ne samo da nije dobila širu javnu podršku, nego će, bojim se, ostati skoro sasvim medijski zabataljena, a time i nepoznata čitaocima kojima je namijenjena, a to će reći onima kojima je stalo do istorijske istine, o ne tako davnoj, nedovoljno rasvijetljenoj crnogorskoj prošlosti!
Riječ je o najnovijeme djelu Sretena Ćena Zekovića, profesora filozofije sa Cetinja, jednoga od najplodnijih crnogorskih publicista, čovjeka koji je objavio čak 55 knjiga; jednoga od, ne baš tako male, grupe crnogorskih stvaralaca, za koje se s pravom može reći da su - ljudi institucije! Ali, o njima drugom prilikom…
Razotkrivanje falsifikata: Knjiga je naslovljena “Simo Milutinović, Petar Prvi i Njegoš”, a mogla se nazvati - kako priznaje i sam autor - “Krivotvorstvo Sima Milutinovića”.
U toj naučnoj studiji, dakle, Sreten Zeković problematizuje - ali i dokazuje! - brojne falsifikate i krivotvorenja raznih istorijskih i drugih spisa Petra I Petrovića Njegoša, koje je, svojevremeno, počinio Sima Milutinović Sarajlija, dok je bio pisar kod rečenoga Svetoga vladike. Tu su, takođe, obrađena i druga, jednako “grandiozna”, Simina krivotvorenja djela Petra II Petorvića Njegoša “Ogledalo srpsko” i “Luča mikrokozma”, kojeme je taj Milutinović, jedno vrijeme, u mladosti, bio učitelj.
S namjerom da utvrdi autentičnost i originalnost rečenih spornih spisa i djela navedene dvojice crnogorskih vladara i vladika, Zeković je tokom svojih dugogodišnjih istraživanja, ustanovio da, u stvari, ne postoje izvornici za Simina krivotvorenja kojima se bavi u rečenoj studiji, odnosno da su uništeni (ili, možda, neđe namjerno “sklonjeni”) originalni dokumenti, za koje Zeković dokazuje da postoji osnovana sumnja da su krivotvoreni, odnosno falsifikovani. (Uostalom, kako vjerovati da su navodni prepisi nekih dokumenata koje Sima nudi ispravni, ako ne postoje originali, odnosno izvornici, kojima bi se potvrdila autentičnost?)
Pomjeranje granica: U svojoj recenziji dr Adnan Čirgić ističe da je Zekovićeva knjiga “naučno zasnovano i korisno štivo, ne samo za našu njegošologiju, no i za manje obaviještenu javnost (ne samo laičku)”, te da “brojni argumenti koji su (u knjizi) navedeni djeluju više no ubjedljivo”. Drugi recenzent, Marjan Mašo Miljić, uz ostalo, ukazuje da se radi “o vrlo originalnom djelu koje tretira izuzetno delikatnu problematiku, čiji naučno-istraživački rezultati pomjeraju granice dosadašnjih saznanja o Siminom krivotvorstvu”.
To “pomjeranje granica” moglo bi da se odnosi na efekte jedne od Zekovićevih temeljnih teza, a koja glasi: “Do Njegoša, odnosno do pojave Sima Milutinovića u Crnoj Gori, nije bilo ‘pomena srpskog imena u Crnoj Gori’ u izvornim śedočanstvima, koji bi se odnosio na Crnu Goru i Crnogorce, naročito ne u etničkom smislu, osim, naravno, u preinačenim i falsifikovanim dokumentima”. Drugim riječima, kako dalje tumači sam autor ove knjige: “Od Njegoša nastaje novo poimanje odnosa crnogorstva i srpstva i ‘srbovanja’ u Crnoj Gori, koje se osnažuje sa ozvaničenjem Nečertanija (1844)...”
Iz negdašnjih školskih udžbenika smo mogli dobiti samo pohvalna saznanja o Milutinoviću kao “sekretaru naroda crnogorskog” - u stvari vladičinom pisaru - u vrijeme Petra I, odnosno kao o obrazovanome i vrijednome Njegoševome učitelju. O pravoj naravi, osobinama i djelovanju te više nego kontroverzne i po Crnu Goru politički veoma negativne ličnosti, pojedinosti su znali samo naučnici koji su se bavili njegovim sveživotnim rabotama. I o tome Zeković u svojoj najnovijoj knjizi nudi obilje činjenica, tako da se, na neki način, lakše shvataju i sva nepočinstva toga “ništa čojka”, kako je Simu kvalifikovao sam Njegoš.
U ovoj “Njegoševoj godini”, dakle, dobili smo jednu značajnu naučnu studiju koja ne bi smjela ostati zabataljena i javnosti nedostupna, kao i desetine ranijih djela Sretena Ćena Zekovića.
