Zemaljsko antifašističko vijeće Crne Gore i Boke (ZAVNOJ) je formirano u novembru 1943. i predstavljalo je najviši organ vlasti Narodno oslobodilačkog pokreta u Crnoj Gori.
„Formirano je u skladu sa orjentacijom rukovodstva Narodno oslobodilačkog pokreta i Komunističke partije Jugoslavije, da Jugoslavija nakon rata izađe kao država ravnopravnih federalnih jedinica i ravnopravnih naroda. Jedno od ravnopravnih mjesta pripadalo bi Crnoj Gori i crnogorskoj naciji“, objašnjava istoričar Dragutin Papović.
Sagovornik Portala Analitika kaže da je nekoliko dana prije Drugog zasijedanja AVNOJ-a u Jajcu, održano i Prvo zasijedanje ZAVNOJ-a Crne Gore i Boke, gdje su donijete odluke da Crna Gora ravnopravno uđe u buduću Jugoslaviju, koja će biti formirana na federalnom principu.
„Tada je ZAVNOJ bio vrhovni organ partizanske vlasti na teritoriji Crne Gore i Boke, te je tako počelo konstituisanje, ne samo Crne Gore kao ravnopravne federalne jedinice, već i Crne Gore u okvirima granica u kojima postoji i danas“, rekao je za Portal Analitika istoričar Dragutin Papović.
On dalje podsjeća da je već naredne godine, 1944, na Trećem zasijedanju, ZAVNOJ preimenovan u Antifašističku skupštinu narodnog oslobođenja, te da tada postaje najviši i izvršni i zakonodavni organ Narodno oslobodilačkog pokreta u Crnoj Gori. U martu, 1945. godine, ZAVNOJ Sandžaka je donio odluku da se Crnoj Gori pripoje srezovi Bijelo Polje i Pljevlja. Već narednog mjeseca iste godine, formirana je Crnogorska narodna skupština, kao nasljednjik ZAVNOJ-a, odnosno CASNOJ-a.
„Tada je ne samo formirana prva poslijeratna Crnogorska narodna skupština, već i crnogorska Vlada. Tada je Crna Gora dobila granice koje i danas ima“, objašnjava Papović.
Sagovornik Portala Analitika dodaje da ZAVNOJ ima „prije svega veliku ulogu u obnovi crnogorske državnosti“.
„Poslije 1918. godine, to je prvi put da se na jednom tako važnom događaju, kao što je zasijedanje ZAVNOJ-a, obnovila crnogorska državnost. Na istom tom zasijedanju donijeta je odluka da Crna Gora postane jedna od ravnopravnih federalnih jedinica u novoj SFRJ“, tvrdi Papović.
On dalje dodaje da taj događaj ima značaj „u kontinuitetu crnogorske državnosti i stvaranju moderne Crne Gore i ravnopravnosti crnogorske nacije u višenacionalnoj Jugoslaviji“.
Podsjećamo danas se navršava 70 godina od Drugog zasijedanja AVNOJ-a u Jajcu (BiH), na kome su u Drugom svjetskom ratu udareni temelji nove, socijalističke Jugoslavije.
29. novembar slavljen je gotovo šest decenija kao državni praznik SFRJ, a zvanično je ukinut poslije više od deset godina od raspada te zajednice - novembra 2002.
Taj datum je ušao u istoriju 29. novembra 1943. godine, kada je održano Drugo zasedanje AVNOJ-a u Jajcu, na kome je donijeta odluka o federalnom ustrojstvu Jugoslavije, a kraljevskoj vladi zabranjen povratak u zemlju.
Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) je tada proglašeno za vrhovno zakonodavno i izvršno državno tijelo, koje je donijelo istorijske odluke o uređenju Jugoslavije. Tim odlukama ustavnog karaktera izgrađeni su vrhovni državni organi nove Jugoslavije, pa je zbog toga taj datum zapisan kao dan stvaranja nove Jugoslavije.
AVNOJ je odlučio i da se nova Jugoslavija izgradi na demokratskom principu kao državna zajednica ravnopravnih naroda. Josip Broz Tito, generalni sekretar Komunističke partije Jugoslavije i vrhovni komandant Narodno-oslobodilačke vojske i partizanskih odreda Jugoslavije proglašen je za maršala Jugoslavije.
Nakon završetka rata, od 1945. godine, 29. novembar se slavio kao dan Republike i bio jedan od najvećih praznika u nekadašnjoj SFRJ.
Prema tadašnjem Zakonu o državnim praznicima proslavljao se dva neradna dana, uz svečane akademije u glavnim gradovima republika bivše države, počasne plotune, a 1964. ustanovljena je i nagrada AVNOJ-a. Đaci prvaci su dobijali crvene pionirske marame, kape i knjižice, dijeljena su razna ordenja.
Nakon osnivanja SRJ uveden je, kao Dan državnosti, 27. april, kada je 1992. godine, proglašen ustav nove države, poznat kao "žabljački".
Foto: montenegrina.net
