-Nisu vidjeli ono što se može vidjeti u drugim državama, što je antisemitizam, mržnja, kad se dijete vrati iz škole i dobije batine, jer je Jevrej. Crna Gora je u tom smislu ostrvo do kojeg takva klima ne dopire. Ovdje je boravilo i boravi jako mnogo Jevreja, što iz Izraela, što iz drugih zemalja, dosta Jevreja radi po raznim državnim ustanovama i svi su istog mišljenja - ne primjećuju ono što primjećuju u drugim zemljama Evropske unije, kaže Alfandari, dodajući još jedan detalj koji govori o tome da su Jevreji u Crnoj Gori dobrodošli.
-Imate jednu knjižicu od dvadesetak stranica, koja je bila jedno od najčitanijih štiva na teritoriji bivše SFRJ. Ta knjižica se naziva “Protokol sionskih mudraca”. Pokušali su da je prodaju i na teritoriji Crne Gore, ali im nije išlo. Te protokole je po nalogu ruskog cara Nikolaja početkom XX vijeka sročila njegova tajna policija, da bi se moralno i zakonski opravdalo proganjanje i ubijanje Jevreja. To se štivo i danas koristi protiv nas – precizira Alfandari.
Nedavnom otvaranju sinagoge ,4. novembra u Podgorici, prisustvovali su predstavnici katoličke crkve u Crnoj Gori, kao i Srpske pravoslavne crkve. Međutim, izostali su predstavnici Crnogorske pravoslavne crkve.
-Naravno da su pozvani. Ali, ne samo da se nisu pojavili, već nam nisu poslali nikakav odgovor!
Siguran sam da paroh podgorički, gospodin Velibor Đomić, ne bi napustio ceremoniju da se pojavio i neko iz CPC ali, eto.. Šteta! Jer, bilo bi to prvi put da se jedni pored drugih u istoj prostoriji nađu predstavnici SPC i CPC. Bila bi to senzacija.
Predsjednik Jevrejske zajednice govori i o značaju otvaranja sinagoge u Podgorici, položaju Jevreja u Crnoj Gori, navodnoj vezi Jevreja sa „iluminatima” i masonima, kao i o incidentu koji se desio sa antisemitskim komentarima na portalu Vijesti.
ANALITIKA: Koliko Jevreja ima u Crnoj Gori i da li postoji neko posebno mjesto u našoj zemlji koje se istorijski vezuje za jevrejsku zajednicu?
ALFANDARI: U Crnoj Gori živi oko 500 Jevreja. Prvi put su došli u Crnu Goru u 17. vijeku i uglavnom su živjeli između Herceg Novog, Dubrovnika i Kotora. Posljednje od tih porodica su nestale negdje krajem 19. vijeka. Desetak godina prije toga, jevrejsko groblje u Kotoru je potonulo, sinagoga je srušena u zemljotresu, i ti ljudi jednostavno nijesu više imali razloga da budu tu. Tada su se lokalni Jevreji obratili kotorskom biskupu, a on im je dao mjesto na katoličkom groblju - potpuno odvojenu parcelu gdje su sahranjivani. Ti grobovi su i do danas sačuvani.
ANALITIKA: Da li neko vodi računa o tim zaostavštinama?
ALFANDARI: Prvi put sam vidio te jevrejske grobnice prije desetak godina i odmah sam pitao koliko stotina Jevreja živi u Kotoru. To groblje je bilo toliko očuvano i neoštećeno, da sam pretpostavio da tu postoji jevrejska zajednica. Saznao sam, međutim, da tu sada živi samo jedna jevrejska porodica. Pitao sam da li oni održavaju groblje, ali sam dobio odgovor da ga održava opština. Stoga imamo poseban odnos prema gradu Kotoru. Ali, nije samo u Kotoru takva klima prema Jevrejima, takva je u čitavoj Crnoj Gori. Ne tvrdim da nas svi vole jer, i da mene svi vole smatrao bih da nešto nije u redu.
ANALITIKA: Kakav je položaj vašeg naroda trenutno u Evropi i svijetu?
ALFANDARI: U Zapadnoj Evropi je počeo da eskalira talas antisemitizma. A to sa sobom povlači preporod nacizma i ultradesničarstva. Mađarska ima čak isvoje udarne fašističke odrede. Kod njih je prisutna jedna desničarska partija i u parlamentu. Prisutno je buđenje fašizma i u Njemačkoj, cijela Evropa je krenula udesno, što se pravda nekom naročitom brigom za situaciju na Bliskom istoku, jer nečim mora da se pravda.
ANALITIKA: Nijesam primijetio da se takav talas razvija u Crnoj Gori…
ALFANDARI: Upravo to govorim, toga u Crnoj Gori nema. Crna Gora je u tom smislu ostrvo do kojeg takva klima ne dopire. Ovdje je boravilo i boravi jako mnogo Jevreja, što iz Izraela, što iz drugih zemalja. U Crnoj Gori radi dosta Jevreja po raznim ustanovama i svi su istog mišljenja - ne primjećuju ono što primjećuju u drugim zemljama Evropske unije. Jevreji iz Crne Gore nijesu vidjeli ono što se može vidjeti u drugim državama -nijesu vidjeli što je antisemitizam, mržnja, kad se dijete vrati iz škole i dobije batine jer je Jevrej.
ANALITIKA: Zar se EU deklarativno ne zalaže za poštovanje ljudskih i manjinskih prava i da li bi u tome trebalo da prednjači?
ALFANDARI: Vi i ja smo suviše mali da bi odlučili ko u čemu treba da prednjači. Ovo su činjenice, gole činjenice. Jevreji ne traže bogate i navodno sređene države. Imate relatvno sređene države u kojima imate talas fašizma.
ANALITIKA: Koje su glavne teškoće na koje nailazite prilikom okupljanja jevrejske zajednice?
ALFANDARI: Naša zajednica je stara samo dvije ipo godine i ovih 500 Jevreja u Crnoj Gori su većinom potomci žena koji su se tu spasile od holokausta za vrijeme Drugog svjetskog rata, a poslije nijesu imale gdje da se vrate, već su ostale ovdje i zasnovale porodice. Kao i svi, tako i ta djeca vole mjesto gdje su rođena. Njihove majke su na svaki način pokušale da sakriju svoje jevrejsko porijeklo u strahu od novog talasa antisemitizma. Od tih ljudi sada moramo da stvorimo zajednicu, a oni ne poznaju dobro jevrejsku tradiciju, čast izuzecima.
Neki od njih ne žele da se pridruže. Ili smatraju da će to biti na uštrb crnogorske polovine u porodici, ili su mišljenja da nam to ne treba, jer nas niko ne ugrožava. Ja kažem da je to odlično, ali da nam treba Jevrejska zajednica, prije svega zbog očuvanja sopstvenog identiteta.
Moja generacija Jevreja u Crnoj Gori je izgubljena sa tog aspekta, ali njihova djeca i unuci su druga priča. Mi smo ovu zajednicu osnovali ne za nas, već za buduće generacije.
ANALITIKA: Koliko nedavno otvaranje sinagoge, u tom kontekstu, znači za vaš narod?
ALFANDARI: Jevrejska religija nije misionarska i sinagoga nije samo simbol vjere. Sinagoga je u jevrejskoj istoriji bila mjesto okupljanja – to su bile skupštine, sudovi, ali i bogomolje. Mislili smo da će otvaranje sinagoge privući malo veći broj ljudi zajednici, ako ne zbog čega drugog, a ono iz radoznalosti.
Mislim da će sve više i više Jevreja doći u Crnu Goru. Trenutno ovdje ima na radu 150 Jevreja iz raznih zemlja svijeta. Svi oni nijesu imali gdje da se okupljaju, kao da su na Sjevernom polu. Imamo mnogo projekata i planova. Naredni korak je, kao što sam više puta najavio, otvaranje nove, veće, sinagoge i jevrejskog kulturnog centra koji će biti otvoren ne samo za Jevreje, već za sve zainteresovane za judejsku religiju.
ANALITIKA: Što čini sinagogu, s obzirom da ne postoje arhitektonska striktna pravila za njenu izgradnju?
ALFANDARI: Sinagoga može da bude soba, pod uslovom da nema slika na zidu, jer je jedno od božijih zapovijesti da ne gradiš sebi idole i likove. Dakle, sinagoga je soba sa svicima knjige Tore u kojoj je istovremeno prisutno najmanje deset odraslih muškaraca Jevreja. I to je sve! Mi u našoj privremenoj sinagogi nemamo ništa posebno, osim malo ljepšeg ormara.
ANALITIKA: Shvatio sam da je uloga vjere u životima Vašeg naroda veoma značajna.
ALFANDARI: Kod Jevreja imaš vjernike, kabaliste, ateiste, religijske ekstremiste, ljevičare, komuniste... kao u svakom narodu. Ali, kod Jevreja imamo jedinstven slučaj da religija i nacionalnost idu zajedno. Kod Jevreja imate jednu vjeru i jedan narod. Nas je vjera održala i da je nije bilo, mi ne bi postojali. Jevreji su bili jedini robovi u Rimskom carstvu koji su imali religiju. Zato je naš narod uvijek bio specifičan i nije jedan od onih ljubljenih i voljenih naroda, jer smo drugačiji.
ANALIITKA: Prilikom otvaranja sinagoge u Podgorici, bili su prisutni predstavnici katoličke crkve, Srpske pravoslavne crkve, ali ne i predstavnici CPC.
ALFANDARI: Mi smo kontaktirali direktora Direktorata za odnose sa vjerskim zajednicama Ivana Jovovića. Od njega smo dobili spisak i adrese svih vjerskih zajednica. Ispostavilo se da iz CPC nemaju ni mejl adrese, niti telefone. Trebalo je dosta truda da se dođe do nekog telefona. Na adrese koje smo dobili iz Vladinog direktorata poslali smo pozivnice za otvaranje sinagoge svima, uz poruke iste sadržine. Na tom je spisku bila i CPC. Ali, ne samo da se nisu pojavili, već nam nisu poslali nikakav odgovor! Siguran sam da gospodin Velibor Džomić, paroh podgorički ne bi napustio ceremoniju da se pojavio i neko iz CPC, ali, eto... Šteta! Jer, bilo bi to prvi put da se jedni pored drugih u istoj prostoriji nađu predstavnici SPC i CPC, bila bi to senzacija.
ANALITIKA: U Crnoj Gori, kako ste rekli, Jevreji nijesu izloženi napadima ni nasilju, ali postoji, ako se ne varam, slučaj oko komentara na jednom portalu u kojima je ispoljen govor mržnje prema Jevrejima. O čemu se tu radi?
ALFANDARI: To je više glupost nego zlonamjernost ali, opet, u novinarstvu je glupost mnogo opasnija nego zlonamjernost. Portal Vijesti od 20 sati do 8 ujutro nema administratora. Tako tvrde. Ja već duže vrijeme uočavam da se kod njih pojavljuju komentari najgore vrste, a uočavam da je to ista družina. Nije bitno o čemu je tekst – može da bude o izraelskoj hokejaškoj reprezentaciji – a da to izazove uvredljive komentare. Dva-tri puta sam nazvao portal Vijesti i rekao da to nema smisla i da su to stvari koje po zakonu ne smiju da puštaju.
Desilo se, međutim, jednom prilikom, u pitanju je bila neka banalna vijest, nebitno, ali ispod nje su se pojavili komentari “da holokaust nije postojao” da su to “Jevreji izmislili da bi zaradili pare” i to je ostalo tako, nijesu brisali te komentare.
ANALITIKA: Da li ste nešto preduzeli?
ALFANDARI: Tada sam zvao direktora Vijesti Željka Ivanovića i on mi je rekao da moli da se napismeno pošalje moj zahtjev. Ja mu pošaljem pismo da je to huliganski, da je revizija Holokausta krivično djelo i da samo objavi izvinjenje i moje pismo i tako se to i desilo.
ANALITIKA: Ovo je, međutim, samo jedan od slučajeva u kojem se jasno vidi da stvarno postoje predrasude kada je u pitanju vaš narod. Sami ste rekli da Jevreje smatraju za “drugačije”. Odakle potiče ta stigmatizacija?
ALFANDARI: Moramo malo da se vratimo u istoriju. Kad je bila velika epidemija kuge u Evropi, hiljade ljudi umiru, kuga je kosila. Među Jevrejima je mortalitet bio nekih deset posto. I ljudi kažu ovako – ako mi umiremo od kuge a oni ne – onda nas oni truju. Neznanje u srednjem vijeku je bilo užasno i niko se nije raspitao da Jevrej mora barem jednom nedjeljno, pa bio i u pustinji, da se okupa, utone u vodu preko glave i promijeni odjeću, jer drugačije nije smio da dočeka subotu.
Kuga je uglavnom ležala u nehigijeni i to je veoma prosto objašnjenje. Poznata je priča da je Nostradamus bio jevrejski unuk ali mu je otac prešao u katoličanstvo. On je međutim proveo djetinjstvo sa đedom koji je bio rabin. Za Nostradamusa važi priča da je bio nevjerovatno hrabar čovjek koji je zalazio među bolesne od kuge. On se vjerovatno držao svih tih jevrejskih propisa i zato je vjerovatno i preživio. Niko se nije time bavio, a to je veoma jednostavno.
ANALITIKA: Ali, odakle tolika mržnja?
ALFANDARI: Svako neznanje proizvodi strah, a produženo neznanje mržnju. Kao kad majka kaže djetetu - nemoj tamo da ideš, opasno je i dijete počne da mrzi to mjesto. Početak 20. vijeka je počeo pričom da Jevreji za Pashu koriste krv male hrišćanske djece. Prosječan čovjek, recimo u Rusiji, na početku 20. vijeka nije znao da čita i informacije je dobijao od seoskog popa. Da su znali da čitaju, shvatili bi da je Jevrejima najstrožije zabranjeno krvavo meso. Niko se njie zapitao kako je moguće da piju krv, i to ljudsku!
Mi za vrijeme Pashe imamo običaj da iz jedne u drugu čašu presipamo vino i dok to radimo, izgovaramo sve božije kazne koje supale na Egipat u priči iz Starog zavjeta. Jedna od tih je kad su rijeke pretvorene u krv. Neko je to pogrešno protumačio. Nema drugog objašnjenja. Ali, na osnovu te priče je pobijeno na hiljade Jevreja u Rusiji. Nevjerovatno ali, istinito.
ANALITIKA: Takođe se priča da ste povezani sa sektom Iluminata, sa masonima, da iz sjenke vladate svijetom…
ALFANDARI: Da, o nama se priča da smo lihvari, cicije, da vladamo svijetom. Imate štivo na dvadesetak stranica, jedna od najčitanijih knjižica u bivšoj Jugolaviji, “Protokol Sionskih mudraca”. Pokušali su da je prodaju na teritoriji Crne Gore, ali im nije išlo. Te protokole je po nalogu ruskog cara sročila njihova tajna policija da bi mogli moralno i zakonski da pravdaju proganjanje i ubijanje Jevreja. To se i danas koristi protiv Jevreja.
Što se tiče navodne veze sa masonima.. Ljudi ne znaju da masoni i Jevreji ne idu zajedno jer su bar 10 vodećih masonskih imena bili okoreli antisemiti.
Američki državnik Bendžamin Frenklin je propagirao između ostalog uništenje Jevreja. Masoni i Jevreji ne idu zajedno.
ANALITIKA: Albert Pajk, čuveni mason 33 stepena se smatra čak kao jedan od osnivača Kju Kluks klana…
ALFANDARI: Da, svakako, ali odakle bi ljudi mogli da čuju sve ovo o čemu pričamo? Oni ne bi htjeli da nas slušaju. Kad bi slušali ovo o čemu sada pričamo, tebe bi pitali koliko su ti platili da tako pričaš, a meni - ne znam što već ne. Dakle masoni,ili,iluminati, koji su samo viši stupanj masonerije, ne idu zajedno sa Jevrejima. Oni vuku porijeklo od Templara, koji su bili okoreli katolici i tjelesna garda pape. Ali, vidite, Protokol sionskih mudraca je u Beogradu doživio već 20 izdanja i ljudi naručuju unaprijed te knjige.
Balša KNEŽEVIĆ
