Nadležne inspekcije nikada nisu kontrolisale rad bilo koje vjerske zajednice. Zato nije poznato ni koliko crkve izmiruju one obaveze kojih po zakonu nisu oslobođeni - poreza na imovinu koja ne služi ispovijedanju vjere (zgrade, šume, zemljište...) ili PDV-a na prodaju stvari koji nemaju bogoslužbeni karakter, na primer crkvenih kalendara, privezaka i sličnih suvenira.
Gruba procjena, izvedena na osnovu izjava crkvenih velikodostojnika, ukazuje da bi samo od PDV-a na prodaju knjiga i ostale robe u crkvenim prodavnicama, kao i od poreza na dobit SPC, državna kasa mogla da bude bogatija za oko 10 milijardi dinara. To je desetina planiranog budžetskog manjka za ovu godinu!
Mitropolit Amfilohije izjavio je nedavno da samo ova episkopija zaradi oko dva do dva i po miliona eura godišnje. Uz pretpostavku da svaka od 16 episkopija SPC na z Srbije godišnje zaradi toliko, to bi iznosilo oko 32 miliona eura. Porez od 10 odsto na tu sumu bio bi 3,2 miliona eura. S druge strane, od PDV-a na robu koja se prodaje u crkvenim prodavnicama godišnje bi teoretski moglo da se prikupi između četiri i 10 milijardi dinara.
- Promet po crkvenim radnjama može da dostigne i 30.000 dinara dnevno kad krenu slave od decembra i kad stignu gastarbajteri, pa nakupuju svega i svačega - tvrdi jedan od sveštenika koji je želio da ostane anoniman.
Kada bi kojim slučajem crkvama bio uveden i porez na svu imovinu, dakle i na bogomolje, što će od 2014, recimo, biti slučaj u Italiji, praznina u državnoj kasi bila bi još manja. U Italiji su proračunali da je zbog toga što crkve ne plaćaju porez na nekretnine budžet godišnje zakinut za oko dve milijarde evra.
Vjerski analitičar Živica Tucić kaže za “Blic” da će i Srbija morati da se ujednači sa praksom u EU, a to je obavezno plaćanje poreza na nekretnine i profit.
- U Grčkoj ili u Rusiji, crkve imaju i proizvodnju, njive, šume. Kiparska crkva ima fabriku piva - kaže Tucić.
U Vladi za sada još niko ne razmišlja o izmjenama zakona, baš kao što se ni u SPC ne izjašnjavaju o ovoj ideji. Kod nas crkve raspolažu i objektima koje rentiraju, kao i zemljištem. Koliko novca zarađuju govore i izgled voznog parka vladika, kao i raskošni enterijeri vladičanskih dvorova. Problema sa kontrolom crkvenih finansija, ima i sama SPC. Ni unutar Crkve ne mogu da utvrde da li sve eparhije izmiruju “crkveni porez” od četiri odsto eparhijskih prihoda koji odlazi u patrijaršijsku kasu.
