Tuzi kao nova opština ili Tuzi ostaju gradska opština u Podgorici? Referenudm se odlaže ili referenduma neće biti? Pitanja koja su, činilo se, riješena sada su opet na tapetu brojnih rasprava koje podižu tenzije. I, kako to biva u Crnoj Gori, ništa se ne događa slučajno: kako se približavaju lokalni izbori u Podgorici ponovo je aktuelizovana priča o (ne)mogućnosti da Tuzi postanu punopravna opština. Ovog puta politički rat se vodi kroz bučne rasprave o valjanosti studija o ekonomskoj održivosti opštine Tuzi.
Iako je predsjednik DPS-a Milo Đukanović još krajem septembra 2012. godine kazao da će referendum u Malesiji biti održan na proljeće 2013. godine - a na sastanku predstavnika DPS-a i albanskih stranaka u januaru ove godine dogovoreno da se referendum održi u septembru - obećanja su prekršena. Ko zna koji put.
Studija kao političko sredstvo: Kao razlog za još jedno prolongiranje održavanja referenduma u Malesiji, ovog puta je poslužila studija firme „Investment and Consalting” po kojoj se ispostavilo da bi samostalna opština Tuzi bila - ekonomski neodrživa.
Iako je pomenuta firma odabrana u redovnoj proceduri javnog tendera, studija koja je objavljena početkom avgusta dočekana je „na nož” upravo od poslodavaca, čelnika gradske opštine Tuzi koji zagovaraju referendum; ekonomski elaborat je odbačen od strane zagovornika nezavisnosti Tuzi koji su, izgleda, očekivali ekonomsku potvrdu svojih političkih želja. GO Tuzi je, brže-bolje, raskinula ugovor sa “Investment and Consalting”, zvanično pravdajući odluku probijanjem rokova predviđenih za dostavu studije te zbog navodnog neuvažavanja sugestija Komisije koja je trebalo da pomaže i prati rad kompanije.
Jasno je: stvarni razlozi za jednostrani raskid ugovora nijesu bili „probijanje rokova i zanemarivanje sugestija”, veći ih, prije svega, treba tražiti u - podacima iz same studije.
U analizi koju je odradila „Investment and Consalting“ navodi se da su projektovani prihodi samostalne opštine Tuzi na godišnjem nivou - 660.460 eura što je čak za 400 hiljada eura manje od projektovanih rashoda - 1.060.557 eura; troškova neophodnih za, kao se navodi, obavljanje minimalnih obaveza opštine.
Kad politika uslovljava: Nakon što su ti podaci iz studije objavljeni počele su da se ređaju zamjerke na račun, navodno, naručene i politički motivisane studije. Najoštriji u osudama bio je predsjednik Građanske inicijative Vaselj Siništaj koji je rekao da studija kompanije „Investment and consulting“ nema veze sa realnošću i da je pomenuta firma dobila posao „ne da bi dokazali studiju izvodljivosti već studiju neizvodljivosti“, aludirajući na politički uticaj koji je, navodno, stojao iza čitavog poduhvata. Iako nije direktno prozvao onoga ko stoji iza političkog uticaja, jasno je da je Siništaj mislio na ljude iz DPS-a, odnosno gradonačelnika Podgorice Miomira Mugošu.
U sličnom tonu je nastupio i, sada već bivši, predsjednik gradske opštine Tuzi Frano Ljuljđuraj koji je istakao da studija “Investmen and Consalting” ne predstavlja realno stanje pa je - prije podnošenja ostavke - angažovao “postojeće potencijale iz GO Tuzi ljudi od struke i nauke” da najkasnije do kraja septembra naprave novu studiju.
U međuvremenu, iz firme „Investment and Consalting“ saopštili su Portalu Analitika da su uradili objektivnu studiju zasnovanu na profesionalnim principima i da nijesu bili pod bilo kakvom vrstom političkog uticaja. „Nije bilo nikavih političkih pritisaka i studija je odrađena profesionalno. To što se nekome naša studija ne sviđa nije više naša stvar. Ona je odrađena profesionalno, poručili su iz „Investment and Consalting“.
„Objektivna” ekonomska analiza: Kao „kontraudar” zagovornika samostalne opštine Tuzi, rukovodstvo GO Tuzi angažovalo je „ljude od struke i nauke” (čitaj: zaposlene u Gradskoj opštini) da naprave „objektivnu” analizu o održivosti Gradstke opštine.
Do kraja septembra izrađena je nova studija koju je radio tim sačinjen od članova uprave GO Tuzi i spoljašnjih saradnika na čije je čelo postavljen mr Emin Adžović. Treba li da čudi: nova ekipa, novi rezultat – Tuzi mogu finansijski da opstanu!
Adžović je za Portal Analitika rekao da je studija odrađena od strane njegovog tima pokazala da „Tuzi ispunjavaju sve zakonske, ekonomske, kadrovske i fininsijske uslove da budu opština”.
Prema njihovoj studiji, nema manjka od 400.000 eura u prihodima. Što više, ukupni tekući prohodi i rashodi u eventualno novoformiranoj opštini Tuzi bili bi ujednačeni i procjenjuju se na iznos od 880.333 eura na godišnjem nivou. U studiji Adžovićevog tima takođe se navodi da lokalna samouprava Glavnog grada košta po glavi stanovnika 51, 60 eura a da bi u novoforniranoj optšini Tuzi taj trošak iznosio svega 34,20 eura po stanovniku.
Zato Adžović poručuje da je samostalna opština Tuzi ne samo održiva, već bi se finansijski isplatila i - opštini Podgorica.
-Izvršena analiza fisklnog kapacieta pokazuje da se eventualna teritorijalna promjena pozitivno odražava na Glavni grad. Ovaj fiskalni kapacitet se povećava sa 142,76 eura na iznos od 148,07 eura – objasnio je Adžović pogodnsti na koje je ukazala studija njegovog tima.
Političke kalkulacije: Nezavisno od toga da li je nova studija „objektivna” i „nenaručena” te da li je ona koju je radio „Investment and consalting” bila „neobjektivna” i „naručena”, očito je nemoguće pričati o samostalnosti Tuzi a da se u obzir ne uzmu raznorodni politički motivi i kalkulacije.
Nakon što je završena studija koju je radio Adžovićev tim u javnosti su se pojavile spekulacije da DPS i predstavnici albanskih partija pregovaraju o davanju statusa opštine Tuzima - bez održavanja konsultativnog referenduma! Po tom maglovito naznačenom modelu Tuzi bi imali sve ingerencije opštine, osim što bi ostale u administrativnim granicama Podgorice i što bi im iznos ukupnog budžeta određivala podgorička vlast. Nije bilo, u prvoj objavi tajnih pregovora, razjašnjeno – kako bi se to sve pravno moglo regulisati.
No, i prije razrade ili traganja za kompromisnim modelom- spekulacije su demantovane od većine predstavnika albanskih stranaka. Predsjednik Građanske inicijative Vaselj Siništaj napomenuo je u izjavi za Portal Analitika da su medijske spekulacije te vrste samo “probni balon” koji bi trebalo da testira raspoloženje stanovništva Malesije. Ipak, Siništaj ne odbacuje mogućnost nekih budućih pregovora, ističući uslove od kojih se ne bi smjelo odstupati.
-Za nas je neprihvatljivo da Tuzi ostanu u administrativnim granicama Podgorice i da im Glavni grad određuje iznos budžeta. Osnovna tri uslova koje smo mi postavili su administrativne granice, samostalni budžet i nadležnosti – podvukao je Siništaj.
Gledano iz ove perspektive, nameće se pitanje: da li je posljednja studija koju su radili ljudi od „struke i nauke” iz GO Tuzi zaista objektivna, ili je samo poslužila da je zagovornici nezavisnosti Tuzi koriste kao kontraargument u eventualnim predstojećim pregovorima sa predstavnicima DPS-a i lokalne vlasti u Podgorici?
Problem, naravno, nije samo u statusu Tuzi, nego u budućnosti vladavine nad Glavnim gradom. Đukanovićevom DPS-u odgovara prolongiranje rokova referenduma, makar do proljeća sljedeće godine kada će biti organizovani izbori u Podgorici. Rezultati parlamentarnih i predsjedničkih izbora jasno ukazuju da bi DPS - bez glasova iz Tuzi i bez saradnje sa albanskim strankama - teško mogao do većine. Na drugoj strani, osamostaljivanje opštine Tuzi bi strankama koje okupljaju Albance bila odskočna daska za jačnje vlastitog političkog uticaja ali – ne treba zanemariti - i za povećanje političke cijene za stvaranje postfestum koalicije sa istim DPS-om.
Tako se različiti politički uticaji od globalnog značaja prelamaju kroz pitanje referenduma u Tuzima. I zato valja očekivati nove pregovore ali i nove nesporazume. Ili, ko zna, možda da obje strane naruče studiju koja bi odgovorila rasplela nekoliko aktuelnih političkih čvorova: kako da se ispuni javno obećanje oko referenduma a da se zadovolje sve strane; kako da se formira finansijski održiva, samostalna opština; kako da DPS održi vlast u Podgorici ukoliko se izuzmu glasovi iz Malesije... Samo, prije toga, još da se odgonetne - ko uopšte može uraditi takvu studiju?
Balša KNEŽEVIĆ
