Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je država u državi i faktički već dvije decenije u Crnoj Gori traje očigledno dvovlašće koje se reflektuje u svim segmentima javnog života, smatra Milorad Popović, crnogorski književnik i publicist, komentarišući.
Popović u razgovoru za Portal Analitika ističe da je - svidjelo se to nekome ili ne - Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori jedina ozbiljna institucija u organizacijskom, ideološkom i finansijskom smislu i da je, bez obzira na sve njene unutrašnje ogromne slabosti, skandale i moralno posrnuće, riječ o jedinoj instituciji koja radi uporno, posvećeno i sa jasnim ciljevima i strategijom.
Sa druge strane, dodaje Popović, imamo jednu zamorenu političku elitu, čiji su ograničeni intelektualni i kreativni dometi tek danas došli do izražaja. S druge strane, crnogorska intelektualna elita - i to ona koja je početkom devedestih godina prepoznavala opasnosti po Crnu Goru, ne samo od Miloševića, već od velikosrpske hegemonije kao državnog projekta u kojem Srpska pravoslavna crkva ima jednu od kjučnih uloga - utopila se u sitnim političkim trgovinama, smatra Popović. Rezultat je, zaključuje sagovornik Portala Analitika – opšti nihilizam u odnosu na sve crnogorske državne i nacionalne temeljne vrijednosti.“U Crnoj Gori djeluje sveopšta trgovina – svi principi za koje smo se borili devedesetih godina, pogaženi su zarad finansijskih i političkih interesa. Danas vlada potpuni nihilizam u odnosu na sve temeljne, autohtone crnogorske nacionalne vrijednosti. Jednim dijelom je to posljedica novih političkih savezništava medijske imperije Miodraga Perovića, a dijelom oportunizma i kukavičluka i zamorenosti crnogorskih kulturnih institucija, na čelu sa Maticom crnogorskom pa i Dukljanskom akademijom nauka i umjetnosti. One danas više liče na penzionerske kulturne klubove, nego na ozbiljne istitucije. Jedina živost ove takozvane crnogorske elite može se primijetiti kad je u pitanju borba za apanaže, akademske dodatke, i prinadležnosti na osnovu izuzetnih kulturnih zasluga za naciju”, ističe Popović.
ANALITIKA: Kako komentarišete ovoliko uplitanje velikodostojnika Srpske pravoslavne crkve u državna pitanja u Srbiji i u Crnoj Gori? U najnovijoj izjavi mitropolit Amfilohije nazvao je Crnu Goru fildžan državom, a Srbiju Beogradskim pašalukom.
POPOVIĆ: Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je država u državi. Faktički, već dvije decenije u Crnoj Gori traje očigledno dvovlašće koje se reflektuje u svim segmentima javnog života. Mitropolit Amfilohije to najbolje odslikava - od toga da skrnavi crnogorske pravoslavne bogomolje, koje “vizantizuje” tako što stari zetsko-primorski stil pripodobuje vizanitjskom stilu, ruši stare kultove koji očituju multikulturalnosti Crne Gore, kao što je postavljanje metalne crkve na Rumiji, do toga da javno ponižava i krajnje se vulgarno odnosi prema autentičnim crnogorskim vrijednostima, da negira crnogorsku kulturu i naciju… Sve to pokazuje da u Crnoj Gori djeluje jedna institucija koja nikome ne polaže račune.
ANALITIKA: U kom će se pravcu u budućnosti razvijati taj odnos crnogorska država – Srpska pravoslavna crkva?
POPOVIĆ: Postoje dva scenarija – jedan je da će predstavnici crnogorske vlasti preuzeti svoje nadležnosti koje imaju kao predstavnici jedne sekularne države i društva . Drugi je – da će, u protivnom, biti pometeni sa političke scene i da će Crna Gora biti pretvorena u pravoslavnu džamahiriju po uzoru na Republiku Srpsku, gdje ćete imati na čelu nekog poput Dodika ili Mandića. Pa će sveštenici kaditi i sve javne institucije i političare i biti zastupnici kompletnog političkog i društvenog života. Jer, jedini cilj kojem je posvećen mitropolit Amfilohije jeste uništenje crnogorske nacije i države. A mora se reći da to dosta sistematski i ozbiljno radi.
ANALITIKA: Sudeći po onome što se trenutno događa, izgleda da jedino zvanični Beograd ima snage da postavi crkvu gdje joj je mjesto i da je distancira od državno-političkih pitanja. Da li slabljenje pozicije SPC u Srbiji može imati posljedice na njenu poziciju u Crnoj Gori?
POPOVIĆ: Mislim da su to nerealne prognoze.
U Srbiji su u pitanju trenutni nesporazumi dijela klera i vlasti u Srbiji. Jer, svi relevantni politički faktori u Srbiji, izuzev grupacije oko Čedomira Jovanovića, u strateškom smislu imaju potpuno isto mišljenje kad je u pitanju Crna Gora kao Amfilohije – da su crnogorska nacija i država neistorijske tvorevine i da treba sve raditi da se vrate u okvire “srpske matice”.
ANALITIKA: Odnos crnogorske vlasti prema Srpskoj pravoslavnoj crkvi odavno je benevolentan, što u neku ruku i ne čudi, s obzirom na “bekgraund” naše političke elite. Ali, zbunjuje tišina onih koji su se početkom devedesetih, kada je to bilo mnogo rizičnije nego danas, bez kalkulacija i otvoreno zalagali i borili protiv klerikalizma kao odgovora na dotadašnji “bezbožnički komunizam” i kao velikog i značajnog zamajca u krvavom raspadu Jugoslavije.
POPOVIĆ: U Crnoj Gori djeluje sveopšta trgovina – svi principi za koje smo se borili devedestih godina, pogaženi su zarad finansijskih i političkih interesa.
Danas vlada potpuni nihilizam u odnosu na sve temeljne crnogorske nacionalne i državne vrijednosti. Jednim dijelom je to posljedica novih političkih savezništava medijske imperije Miodraga Perovića. Opet, dijelom je to posljedica oportunizma, kukavičluka i opšte zamorenosti crnogorskih kulturnih institucija na čelu sa Maticom crnogorskom, pa i Dukljanskom akademijom nauka i umjetnosti, koje danas više liče na penzionerske kulturne klubove nego na ozbiljne istitucije. Jedina živost ove takozvane crnogorske elite se može primijetiti kad je u pitanju borba za apanaže, akademske dodatke i prinadležnosti na osnovu “izuzetnih kulturnih zasluga za naciju”.
Situacija me neodoljivo podsjeća na 1988. godinu pred pad ondašnjeg komunističkog režima. Ta duhovna klima, odnosno duhovna žabokrečina neodoljivo me podsjeća na ono vrijeme sveopšteg mrtvila. Ono što ja vidim krajnje je pesimistično, iako ova opšta gnjilost, s obzirom na drugi politički kontekst u odnosu na raspad Jugoslavije, može potrajati više godina.
Čini mi se da je u pitanju veliki zamor ljudi koji su dugi niz godina na javnoj sceni i da danas još više dolaze do izražaja njihovi ionako skromni kreativni i intelektalni kapaciteti.
ANALITIKA: Da li vara utisak da u Crnoj Gori niko ne vodi računa o mladim generacijama – kome će ostati ova država, na kojim temeljima, ideološkim i svakim drugim?
POPOVIĆ: Ono najsumornije u cijeloj priči je da niko u Crnoj Gori ne vodi računa da mlade generacije treba pripremati za ozbiljne i zahtjevne zadatke vođenja države i društva. To najbolje pokazuju javni skupovi u organizaciji raznih crnogorskih kulturnih institucija na kojima sam ja, sa mojih 56 godina života, najčešće jedan od najmlađih učesnika.
Većina predstavnika crnogorske kulturne i političke elite sebi glanca spomenike i razmišljaju o sebi isključivo sa aspekta kako će buduće generacije razumjeti njihovu veličinu. Tako da i te najvažnije društvene i kulturološke teme prihvataju samo sa aspekta koliko se uklapaju u njihov interes i njihovu viziju Crne Gore.
Svidjelo se to nekome ili ne, jedina ozbiljna institucija u Crnoj Gori, u organizacijskom, ideološkom i finansijskom smislu je Srpska pravoslavna crkva. Bez obzira na sve njene unutrašnje ogromne slabosti, skandale, moralno posrnuće o kojem se ovih dana priča u medijima, riječ je o jedinoj instituciji koja radi uporno , posvećeno i sa jasnim ciljevima i strategijom.
Otkad je crkve, ona je služila državama, osim ovoj našoj, koje, izgleda, nema.
Gordana BOROVIĆ
