Folić: SPC ne mijenja odnos prema Crnoj Gori od 1920. godine

Predavač na Filozofskom fakultetu u Nikšiću, naučni saradnik Istorijskog instituta Crne Gore, čovjek u čijem fokusu naučnog istraživanja je odnos crkve i države, ali i jedan od vrlo rijetkih koji se ne libi da, na osnovu dokumenata, govori o odnosu Srpske pravo­slavne crkve prema Crnoj Gori. Taj odnos, kako kaže, nikada se od 1920. godine, kada je SPC osnovana, nije promijenio. Sagovornik Pobjede je, pored ostalih, autor knjiga „Vjerske zajednice u Crnoj Gori od 1918 - 1953." i „Država i vjerske za­jednice u CG 1945 -1965." Folić u razgovoru za Pobjedu ko­mentariše inicijative SPC o obnovi tzv. Njegoševe kapele i proglašenje Njegošem za sveca i podsjeća na istorijske činjenice nastanka SPC, ponašanja kroz više od devet decenija postoja­nja. Govori i o odnosu dijela vlasti i intelektualaca u našoj zemlji koji ne uspijevaju, ili ne žele, da pitanje položaja SPC u Crnoj Gori adekvatno riješe i propagandi ove crkve suprot­stave se agrumentima.

Mitropolit Amfiiohije ponovo je ovih dana aktuelizovao priču o obnovi Njegoševe kapele na Lovćenu. Takvu inicijativu podnio je 17. juna prošle godine, obraćao se predsjedniku drža­ve Filipu Vujanoviću, tadaš­njem premijeru Igoru Lukšiću, dok su tu inicijativu u parla­mentu branili poslanici Nove srpske demokratije. Odgovor svih organa vlasti je bio negati­van, ali mitropolit SPC u Crnoj Gori nije odustao već je sa pri­čom o obnovi kapele krenuo ponovo početkom ove godine, 19. januara, na Bogojavljenje. Potom i 3. maja u vaskršnjoj po­slanici, pa 9. maja na okruglom stolu u Nikšiću. Mitropolit cr­nogorsko- primorski SPC oti­šao je korak dalje, pa je predsjedniku Vlade Milu Đukanoviću krajem prošle ne­djelje uputio pismo u kojem traži da Vlada podrži inicijativu o obnovi kapele na Lovćenu, a u pismu je poručio kako je „uvje­ren daće Vlada pozitivno pri­hvatiti prijedlog Mitropolije, kako bi se skinulo prokletstvo sa Crne Gore koje je ostavio vla­dika Rade ako ne bude sahra­njen na Lovćenu u spomen-kapeli koju je za života podigao svome stricu".

-Njegoševa kapela podignuta je1845. godine, kao memorija na Svetog Petra Cetinjskog i ona je spomen-zadužbina Njegoševa. Ta kapela devastirana je 1916. i nije obnavljana, nego je podi­gnuta nova kapela 1925. godine. Podigao je kralj Aleksandar Karađorđević i time u ravni simbo­like potvrdio odluke nelegiti­mne Podgoričke skupštine 1918. godine. Nova crkva više nije bila spomen zadužbina Njegoševa nego kralja Aleksandra. Otuda toliko interesovanje episkopata SPC, posebno mitropolita Amfilohija, da se izgradi kapela pod plaštom Njegoševe želje, jer bi se pod tim plastom proturila i teza o Crnoj Gori kao jednoj od srpskih zemalja, od čega SPC ne odustaje. Kapela Karađorđevića se, inače, i arhitektonski ra­zlikovala od prvobitne kapele, što je u svojim istraživanjima ubjedljivo pokazao naš poznati naučnik Pavle Mijović - nagla­šava Folić.

Politiku SPC prema CG ne treba svoditi na personalnu ravan tvrdi Folić:

- Duhovno parcelisanje crnogorskog prostora predstavlja specifične kodove komuniciranja kojima srpski episkopi nastoje da pravoslavne vjernike u Crnoj Gori usmjere u željenom pravcu. Zatim, inicijativa proglašavanja Njegoša svecem, te zahtjevi za izgradnju kapele, samo su još jedan pokazatelj kontinuiteta djelovanja Srpske pravoslavne crkve prema Crnoj Gori. Tu nije bitno koje personalno na čelu neke mitropolije u okviru SPC. Djelovanje mitropolita Amfilohija je konti­nuitet koji u Crnoj Gori traje od 1920. godine i odnos između države i Crnogorsko-primorske mitropolije ne treba svoditi na personalnu ravan, već je riječ o duboko institucionalnim problemima - ističe Folić.